Energiesector leverde gemeenten 40 miljard op

In 25 jaar verdiende de lokale overheid 40 miljard aan hun belangen in de energiesector. Maar waar is dat geld gebleven?

Dat is grotendeels onduidelijk blijkt uit een inventarisatie van de Onderzoeksredactie, een onafhankelijk platform voor onderzoeksjournalistiek. De voorlopige conclusie is hard: ‘De democratische verantwoording over besteding van het nuts-geld is zwak en rust dikwijls op vage en ondoordachte onderbouwing.’

Het onderzoek laat zien dat de privatisering van de energiesector sinds eind jaren tachtig een ongekend lucratieve onderneming is geweest voor gemeenten en provincies die aandeelhouders waren van de bedrijven. Behalve de verkoopopbrengsten (28,1 miljard) bedongen de overheden ook almaar hogere dividenden (7,7 miljard) en ontvingen ze rente over de opbrengsten die ze belegden (2,8 miljard). De energie-inkomsten per gemeente staan minimaal gelijk aan vijf jaar gemeentelijke belastingen.

Met dit langlopend journalistiek onderzoek hoopt het platform twee vragen te beantwoorden: Hoeveel heeft de privatisering van energiebedrijven de lagere overheden opgeleverd? En wat is er met het geld gedaan?

Het antwoord op de eerste vraag is gebaseerd op krantenarchieven en de jaarverslagen van energiemaatschappijen. Maar de vraag waaraan 38,6 miljard euro besteed is, blijkt een stuk moeilijker te beantwoorden. De Onderzoeksredactie hoopt die vraag in het komend jaar te beantwoorden.

Den Bosch

Als eerste casus heeft De Onderzoeksredactie voor de gemeente ‘s-Hertogenbosch uitgezocht hoe die haar energieverdiensten besteedt. Daarbij is samengewerkt met het Brabants Dagblad en Omroep Brabant.

Den Bosch verdiende als grootaandeelhouder van Essent zo’n 700 miljoen euro sinds 1993, ofwel rond de 12.000 euro per huishouden. Het geld ging vooral naar grote projecten, terwijl de stad bezuinigt op cultuur, amateursport en zorg. Het levert een eerste constante in het onderzoek naar de besteding van de energiemiljarden: in veel gevallen is het geld geïnvesteerd in gebouwen als theaters, bibliotheken en muziekscholen, terwijl tegelijkertijd is bezuinigd op zaken als cultuur, boekencollecties en muzieklessen.

De Brabantse SP-gedeputeerde Nico Heijmans zag de provinciale begroting in tien jaar tijd verdubbelen. ‘We wisten bij God niet waar we het geld aan moesten besteden’, zegt hij in De Groene Amsterdammer. ‘We hadden zelfs extra ambtenaren in dienst genomen om het geld weg te zetten.’