Katwijk wil van 50 procent afvalscheiding naar 80 procent in 2023. Om te onderzoeken hoe je bewoners beter laat scheiden, hield de gemeente in verschillende wijken ‘challenges’ waarbij tot 250 euro verdiend kon worden. Saskia Agterdenbos is beleidsmedewerker afval en grondstoffen bij de gemeente Katwijk, en betrokken bij dit project. Aan haar stellen we acht vragen over nut en noodzaak van het initiatief.
1. Waarom challenges?
’We hebben al jaren hetzelfde afvalscheidingspercentage: ongeveer de helft van het aangeboden huishoudelijke afval wordt gescheiden ingezameld. Per inwoner is er ruim 200 kilo restafval. Een behoorlijk eind verwijderd nog van onze doelstellingen. We moesten iets doen om een trendbreuk te realiseren. Zodat we het afvalscheidingspercentage straks wél gaan halen. Vanuit het coalitieakkoord lag er de opdracht bewoners hierbij te betrekken.’
2. Hoe ontstond het idee voor challenges?
‘Om te beginnen zijn we alle wijken afgegaan met de vraag: wat helpt u nou om beter afval te scheiden? Zo hebben we een heleboel ideeën opgehaald. Een aantal daarvan wilden we uitwerken tot pilots samen met een bureau dat gespecialiseerd is in gedragswetenschap. Deze deskundigen adviseerden er challenges van te maken, oftewel: een uitdaging waar een beloning bij hoort, ter motivatie.’
3. Wat hield de proef in?
‘In vijf wijken hielden we drie pilots, gericht op gft en plastic. Hoe beter een wijk inzamelde, hoe meer geld de bewoners verdienden. Elke procent minder ten opzichte van de vastgestelde afvalstroom in het restafval, leverde voor de wijk vijftig euro op, tot een maximum van 250. Er werden verschillende methodes getest. Zo haalden we het groenafval wekelijks op in plaats van één keer per twee weken. We realiseerden brengvoorzieningen in de wijk voor het keukenafval en experimenteerden met een container aan huis voor plastic. Ook hebben we in een wijk een aantal ondergrondse containers omgebouwd tot plastic containers. Zodat inwoners het afval dichter bij huis kwijt konden.’
4. Wat leverde het op?
‘De resultaten waren wisselend. We zochten naar een balans tussen bewonerstevredenheid en meer afvalscheiding. Die twee gaan niet altijd samen. Een voorbeeld: het wekelijks ophalen van groenafval kon op veel waardering van inwoners rekenen, alleen leidde het niet tot betere scheiding. De brengvoorzieningen in de wijk voor keukenafval werkten wel weer beter. Er zat 6 procent minder gft in het restafval. Blijkbaar was het voor mensen toch prettig dat ze het niet aan huis hoefden te bewaren. Dit kreeg alleen weer minder hoge rapportcijfers van bewoners.
Wat niet zo goed werkte, was het plastic inzamelen door middel van ondergrondse containers. Er werd veel plastic ingezameld, maar de afvalstroom was te vervuild. Er mag maar heel weinig ander afval bij zitten. Dat is een groot risico van dit systeem. Geen enkele kilogram kon daarom worden gerecycled.’
5. Meest opvallende uitkomsten?
‘Vooral de challenge met het ophalen van plastic door middel van een container aan huis, deed het goed. De kwaliteit van het restafval werd beter en we verzamelden ook veel meer PMD (plastic, metaal, drankkartons – red.). Normaal gesproken brengt een inwoner per jaar 12 kilo hiervan naar het milieupark weg. Tijdens de proef leek het zelfs naar een verdubbeling te gaan, doorgerekend zou dit tot boven de 20 kilo komen. Dit biedt potentie.
Een kanttekening is op zijn plek: het resultaat wordt bepaald door het systeem waar mensen aan gewend zijn. In Katwijk zijn er verschillende afvalsystemen door een eerdere fusie. Als je PMD-containers geeft aan mensen die al containers aan huis hebben, dan is het percentage dat meedoet veel hoger. Want ze zijn er dus al aan gewend. In de betreffende wijk waren mensen ook heel tevreden: “Laat de bak maar staan”. Een andere wijk, die nog geen containers thuis had, was er minder over te spreken. Die waren het niet gewend en het percentage deelnemers was er lager. Opvallend genoeg is er in beide wijken wel meer plastic ingezameld.’
6. Hoeveel wijken verzamelden uiteindelijk die 250 euro?
‘Drie. De wijk waarin de challenge liep met de groene bak aan huis en de brengvoorzieningen, heeft het bedrag verdiend. Net als twee wijken waar plastic aan huis werd opgehaald. Ook de wijk die niet gewend was om plastic te scheiden.’
7. Wordt er vervolg aan gegeven?
‘De uitkomsten gebruiken we voor het nieuwe afvalbeleid. We werken een plan van aanpak uit waarbij per wijk verschillende scenario’s op tafel komen voor inzamelsystemen. Binnen een inzamelsysteem proberen we bewoners een aantal mogelijkheden te geven, waaruit ze kiezen. Het plan gaat over milieu, maar ook over service en het betrekken van bewoners.’
8. Advies van Katwijk voor andere gemeenten?
‘Bereid je erop voor dat het tijdrovend is, het is niet iets dat je er even bij doet. En: wij hebben hier VANG-support voor benut. Als je als gemeente iets wil onderzoeken dat kan bijdragen aan de rijksdoelstellingen, ontvang je een aantal adviesuren, te besteden bij een bureau naar keuze.’
Geef een reactie