Nederlanders pikken massaal grond van de gemeente in, vooral om extra vierkante meters bij de tuin te trekken. Dat kost veel geld, maar lokale overheden durven vaak niet tot handhaving over te gaan. ‘Langdurige ruzie en onvrede dreigen.’
Dit blijkt uit een rapport van jurist Björn Hoops, verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Het komt overal voor: een burger verschuift zonder toestemming van de andere grondeigenaar – met of zonder opzet – de grens van zijn erf,’ zo schrijft hij. Die andere grondeigenaar is in veel gevallen de gemeente.
Hoge kosten
Volgens Hoops is er niet eerder onderzoek gedaan naar de mate waarin Nederlanders illegaal grond annexeren. Hij onderzocht vijf cases, van dorp tot grote stad, alle niet bij naam genoemd. De mate waarin ‘landjepik’ voorkomt, loopt sterk uiteen. De gederfde inkomsten – gemeentegrond is immers niet gratis – lopen al snel in de miljoenen. Ook het in kaart brengen ervan en eventuele juridische procedures zijn kostbaar.
In een historisch stadscentrum bijvoorbeeld, heeft ruim 80 procent van de bewoners een stuk grond van de stoep, openbare weg en gangen tussen huizen bij zijn perceel getrokken. Gemiddeld gaat het om ongeveer 20 vierkante meter. Het gaat om uitbreidingen van de achtertuin en het aanleggen van een ‘voortuin, voorzien van bloembakken en tuinmeubilair’.
Minder veroveraars, meer oppervlak
Veel geringer is het percentage grondveroveraars in een onderzochte kleine landelijke gemeente. Daar eigent ‘slechts’ 8 procent zich een deel van de gemeentegrond toe. Wat betreft het oppervlak pikken deze bewoners ruim het dubbele in: gemiddeld ruim 44,5 vierkante meter.
In een middelgrote gemeente van tegen de 50.000 inwoners met verschillende kernen, besloot 16 procent een stuk gemeentegrond in te lijven voor eigen gebruik. De stoep is overal een populair doelwit, maar bijvoorbeeld ook sportvelden, grasvelden, bosgrond, bermen en andere groenstroken vallen in privéhanden.
Inbreuk eigendomsrecht
Uitgaande van 8 procent per gemeente, zouden 600.000 huishoudens in Nederland illegaal grond in gebruik hebben. Juridisch gezien maken ze inbreuk op het eigendomsrecht. Toch zijn gemeenten ‘huiverig’ om op te eisen wat van hen is. De emoties kunnen al snel hoog oplopen bij de gebruiker van de grond, zeker naarmate het perceel langer in gebruik is.
Daarbij rijzen er allerlei juridische problemen, zoals ‘verjaringsverkrijging’. De jurisprudentie op dat gebied is ingewikkeld, maar na langdurig gebruik kan de grond onder voorwaarden eigendom van de gebruiker worden. De Gemeentewet verplicht hiertegen op te treden, maar minder dan de helft van de gemeenten voert een actief handhavingsbeleid.
Wetswijziging gewenst?
‘Een wijziging van de wetgeving over verjaringsverkrijging is daarom het overwegen waard,’ schrijft de onderzoeker. België, Frankrijk en Italië kunnen daarbij als voorbeeld dienen. De koepel van gemeenten VNG ‘kan deze oproep tot wetswijziging ondersteunen’.
Gemeenten werken dit ook zelf in de hand: aan de buurtbewoners wordt actief gevraagd die stukjes in onderhoud te nemen. Als je die stukjes toch al moet onderhouden is de stap naar het bij de tuin trekken snel gemaakt.
Vaak gaat het om incourante stukjes grond die door de gemeente verwaarloosd worden bij onderhoud. Het is van belang om dan meteen samen goede afspraken hierover te maken. Dan kan het een win|win situatie zijn.
Het is ook andersom: gemeenten rekenen zich rijk door vierkante meters op schrift toe te voegen aan het grondgebied van huurders of eigenaren en halen zo hogere huurprijzen of OZB binnen. Let dus op als je een aanslag OZB ontvangt dat het aantal toegerekende vierkante meters klopt, anders betaal je (aan OZB of huur) te veel.
De landjepikkers vinden het waarschijnlijk op hun beurt helemaal niet erg als je hun fiets ongevraagd leent. Of steelt want daar komt het op neer.