PvdA en VVD stellen in het nieuwe regeerakkoord voor om grotere bedrijven te verplichten een bepaald percentage werknemers met beperkingen in dienst te hebben. Is dat verstandig?
TNO betoogt in een nog te verschijnen artikel in Sociaal Bestek (december 2012) dat de ervaringen met een quotum in het buitenland én in Nederland zeer gemengd zijn.
Een verplicht quotum blijkt geen gemakkelijke manier om veel mensen met een zwakke arbeidsmarktpositie aan het werk te krijgen en heeft veel nadelen. Het artikel brengt de voor- en nadelen en effectiviteit in kaart.
Drukmiddelen
Nederland heeft jarenlang een groot aantal stimulerings- en drukmiddelen uitgeprobeerd, waaronder quota en recent nog “social return bij aanbesteding”. Deze hebben tot nu toe onvoldoende banen opgeleverd. Beoordelingscriterium voor nieuwe maatregelen moet zijn: meer mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt duurzaam aan het werk.
Risico
Een verplicht quotum heeft het risico dat werkgevers onvoldoende investeren in de duurzame inzet van deze groep mensen. Terwijl sommige werkgevers gebruik zullen maken van de mogelijkheid om het quotum af te kopen. Om dit soort bijeffecten te voorkomen is het belangrijk met beleidsmaatregelen juist aan te sluiten bij de intrinsieke (inclusief zakelijke) motivatie van werkgevers om doelgroepen in te zetten.
Combinatie
Een combinatie van goed vormgegeven en uitgevoerde “social return bij aanbesteding” met maatregelen die inclusief ondernemerschap waarderen en stimuleren, lijkt beter aan deze voorwaarden te voldoen.
Sociaal Bestek
Meer lezen over de voor- en nadelen van een quotum? Neem een introductieabonnement op Sociaal Bestek.
Geen enkele dwangmaatregel leidt tot een werkbare werkplek. Elke werknemer dient aangenomen te worden omdat hij kan bijdragen.
Dat betekent dat het enige wat werkt is dat de totale kosten voor werknemers met een beperking voordeliger moet zijn dan de kosten als je ze niet aanneemt. De kosten per output moeten dus iets lager uitvallen dan bij een werknemer zonder beperking. Waardoor de capaciteit van de beperkte werknemer wordt benut, en hij/zij daar arbeidsvreugde uit haalt, en uit een eventueel isolement komt. De maatschappij werk eerlijk deelt, en niet wordt opgezadeld met onbenutte capaciteit van deze doorgaans zeer gemotiveerde potentiele werknemers, omdat ze niet in het standaard werknemersplaatje passen.
Zo lang alleen directe financiele prikkels werken moeten deze dan ook positief gebruikt worden. Dus niet verplichten, maar zorgen dat het financieel aantrekkelijker is dan het aannemen van mensen zonder beperking.
Het probleem in Nederland is dat wij meestal achteraf zoals bij social return of investment voorwaarden stellen aan extra inzet van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt bij gunning van een overheidsopdracht. M.i. zou het beter zijn dat bedrijven en instellingen om financiele of bedrijfseconomische redenen zelf investeren in het aannemen van bijvoorbeeld Wajongers en op basis van een bepaalde omvang belastingvoordelen genieten of meer kans maken op een gunning van een overheidsopdracht. Achteraf bedrijven aan hun verplichtingen te laten voldoen blijkt in de praktijk moeilijk te handhaven en levert nu in elk geval te weinig op!
Het moge duidelijk zijn dat alle stimuleringsmaatregelen tot nu toe geen tot nauwelijks effect gehad hebben. Een (redelijk) quotum met dwangmiddelen (dus geen slappe afkoopsommetjes) is de enige oplossing om deze te lang slepende kweste los te trekken. We zullen er in Nederland aan wennen dat er een groep werknemers is die minder productief is en meer begeleiding kost. Maar dat deze werknemers wel recht hebben op werk. Dat dit een prijs vraagt is vanzelfsprekend; het is de prijs voor een fatsoenlijk omgaan met beperkte medewerknemers.
Vraag: Waarom zijn fysieke voorzieningen in gebouwen voor bv rolstoelgebruikers wel verplicht, en werk-voorzieningen voor werkgevers niet?
Willem van de Ven