De tegenvallende resultaten van de Participatiewet zijn onder andere te wijten aan opstartproblemen bij gemeenten en de manier waarop het geld binnen de wet wordt ingezet. Ook blijken aannames in de wet niet te kloppen met de praktijk. Dit is de conclusie van de eindevaluatie van de Participatiewet door het SCP.
Met de Participatiewet werden in 2015 taken overgeheveld van het Rijk naar gemeenten. De decentralisatie ging gepaard met een bezuiniging van 1,7 miljard euro. De dinsdag gepubliceerde eindevaluatie in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leest als een afrekening. De doelstellingen van de wet zijn nauwelijks behaald, meldt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). De wet heeft niet geleid tot verhoging van de baankansen voor mensen met een uitkering, zoals beoogd.
Decentralisatie
Voor de grootste groep, de klassieke bijstandsgerechtigden, is er amper een verschil. Voor mensen die het recht op toegang tot de sociale werkvoorziening verloren, daalde de kans op werk, zoals eerder al bleek. Net als bij de jeugdzorg is de decentralisatie dus niet geslaagd. Ook over de derde decentralisatie, de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), zijn de geluiden overigens niet positief. Tegen de ingezette beweging in, komen er daarom bijvoorbeeld toch weer landelijke regels voor hulpmiddelen.
Opstartproblemen
Een van de oorzaken is dat gemeenten ‘moesten wennen aan hun nieuwe taak en een nieuwe doelgroep’. De opstartproblemen volgens het SCP. Ook prikkelt de Participatiewet gemeenten om hun inspanningen bewust te richten op de kansrijkste groepen en die aan een baan te helpen. Als gemeenten op uitkeringen besparen, mogen ze het geld dat overblijft houden en vrij besteden.
Aannames
Maar er zijn meerdere oorzaken waarom de doelstellingen van de wet niet zijn behaald. Gemeenten en werkgevers kunnen verschillende instrumenten inzetten om mensen naar werk te begeleiden, zoals proefplaatsing, een jobcoach of loonkostensubsidie. Een meerderheid van de werkgevers is echter niet op de hoogte van het bestaan hiervan.
Ook blijken aannames in de wet niet te kloppen met de praktijk. Zo is niet iedereen in staat om te werken en heeft de overgang van verschillende wetten naar één Participatiewet niet geleid tot minder complexiteit. Verder is een deel van de doelgroep niet in beeld.
Totaal mislukt
Ook de reacties zijn niet mals. ‘De Participatiewet is totaal mislukt. Voor een kwetsbare groep mensen is de arbeidsmarkt overhoop gehaald zonder enig resultaat. Een grondige herziening van de wet is nodig. Daarnaast moet de functionaliteit van de sociale werkvoorziening weer terugkomen.’ Dat is de reactie van het CNV op het SCP-rapport. En ook vakbond FNV heeft een boodschap: er is nieuw beleid en meer geld nodig.
Evaluatie rammelt?
FNV-vicevoorzitter Kitty Jong: ‘De Participatiewet wordt definitief ontmaskerd deze maand. Dat deze wet van geen kanten deugt weten we als FNV allang. Uit alles spreekt dat het kabinet deze evaluatie als een verplicht nummer ziet. Nergens spreekt eruit dat beleid moet worden bijgesteld of er extra middelen moeten komen, terwijl de noodzaak ertoe evident is. Mensen begeleiden richting duurzaam werk is de hele bedoeling van de wet, maar geld voor betere begeleiding ontbreekt. Wij roepen het kabinet dan ook op, beleid bij te stellen en middelen uit te trekken hiervoor.’
Die ‘begeleiding’ is op dit ogenblik ronduit een dans van twee partners met een diepe bodemloze put tussen hen in. Een rituele dans waar beiden ziek van worden. In de praktijk zijn de aangereikte middelen vaak niet passend. Zoals een COPDer fase 3 adviseren in een lasfabriek te gaan werken. Als je maar niet direct naast lasser gaat staan. Hier is geen mens aan te pas gekomen. Maar een computer. Zelfs de matchmaker werd hier ziek van. Maar kon alleen aanraden een bezwaar in te dienen. Waanzin. En slecht 1 voorbeeld van de enorme ijsberg aan schrijnende gevolgen van de huidige aanpak.
Stop zelfs met die begeleiding. Stop de rituele dans om de hete brei. En hou de re-integratie bureaus beter in de gaten. Zij zorgen voor werkvervalsing op grote schaal. Zetten uitkeringstrekkers op uitkeringstrekkers om deze te “helpen”. Hoe meer je in die re-integratie industrie stopt hoe meer mensen ziek worden en juist niet meer kunnen functioneren van de stress. Het hele systeem is volkomen pervers. De prikkel van geld zorgt alleen voor meer kosten aan aanbestedingen. Zet dat geld anders in. Kort de uitvoerders/instanties.