Dring maatschappelijk onbehagen terug

Lokale en landelijke overheden kunnen nog wel wat concrete stappen zetten om onbehagen en gebrek aan vertrouwen bij burgers te doen afnemen.

Dit blijkt uit de SCP-notitie ‘Zorg en onbehagen in de bevolking’.

Nederlanders zijn relatief positief over de (gezondheids)zorg. Maar zij maken zich wel veel zorgen over de zorg in de toekomst. Het maatschappelijk onbehagen dat hieruit voortvloeit gaat eigenlijk dieper dan “alleen maar” de zorg en bevat ook meer algemene gevoelens van onmacht.

Media
Wat de zorg betreft zijn burgers tevredener over medische zorg dan over langdurige zorg. Nederlanders maken zich vooral zorgen door wat er maatschappelijk en politiek speelt (in de media), niet door persoonlijke ervaringen met de zorg. Bij het benoemen van de belangrijkste problemen in Nederland antwoorden zij vaak met onderwerpen in de sfeer van gezondheids- en ouderenzorg.

Onzekerheid over de zorg in de toekomst geeft aanleiding tot maatschappelijk onbehagen en voorbeelden uit de zorg lenen zich uitstekend om algemene gevoelens van collectieve onmacht en onrechtvaardigheid te uiten. Voor overheden is het lastig om beleid af te stemmen op zoiets vaags als het wegnemen van onbehagen. Al kunnen overheden hier wel wat aan doen.

Vertrouwen
De SCP-notitie stelt allereerst dat het waarschijnlijk verstandiger is om uit te gaan van blijvend minder publieksvertrouwen en meer scepsis naar politici en overheden. Vertrouwen moet verdiend worden met betrouwbaarheid en prestaties. De onderzoekers van de notitie geven drie acties aan die hierbij kunnen helpen:

1. Ga in op de naar voren gebrachte zorgen, klachten en problemen zélf. Behandel ze niet als mogelijke uitingen van onbehagen.

Overheden, ambtenaren en politici kunnen proberen iets te doen aan moeilijk te bevatten regelingen, ingewikkelde procedures en onredelijke uitkomsten. Of verdedigen wat de best mogelijke situatie is. En natuurlijk is het belangrijk om fouten toe te geven, te blijven wijzen op gerealiseerde verbeteringen, en om fabels over vermeende misstanden te bestrijden. Hoewel deze actie voor de hand ligt, is het de moeite van het herhalen waard dat overheden zich dienen te richten op concrete zaken en problemen in plaats van werken aan het gevoelsleven of de “stemming” in het land.

2. Besef dat overheden soms een andere taal spreken dan burgers.

Als een gemeente het heeft over stijgende zorgkosten gaat dat primair om het groeiende beroep van de zorg op collectieve middelen. Maar voor burgers gaat dit primair om hun eigen kosten, die juist stijgen als gevolg van maatregelen om de collectieve kosten te beheersen. Kwaliteit en efficiënte zijn ook woorden die zich lenen voor een verschillende macro- en micro-invulling. De misverstanden die het gevolg zijn van zulke verschillen, roepen wantrouwen op en kunnen aannemelijk maken dat ook in de zorg de bestuurlijke elite geen band meer heeft met de gewone mensen. Dat is een belangrijk punt van aandacht in de communicatie.

3. Doe meer ter geruststelling van burgers over de beschikbaarheid en betaalbaarheid van gezondheidszorg in de toekomst.

Onzekerheid over de toekomstige gezondheidszorg is waarschijnlijk de belangrijkste bron van zorgen onder de bevolking. De politiek kan die zorgen niet helemaal wegnemen. Maar iets meer zekerheid bieden dat zorgbehoevenden ook in de toekomst geholpen worden en niet in de goot eindigen, zou naar verwachting de “stemming” over de huidige zorg wel verbeteren.