Nu de zomer op z’n retour gaat, is het werk weer aan de beurt. Met hartenlust of frisse tegenzin, aannemelijk is dat uw werk verband houdt met veiligheid binnen de gemeente. De plek bij uitstek om voorbij de vage veiligheidsretoriek te kijken.
Eigenlijk werkt tegenwoordig iedereen zo’n beetje aan veiligheid, nietwaar? Zo leert mijn zoon momenteel zelfs lezen volgens de methode ‘Veilig leren lezen’. Dat je ook onveilig kan leren lezen had ik mij werkelijk niet eerder bedacht. Een ludieke illustratie van onze obsessie met veiligheid die ons de laatste twee, drie decennia nogal in de greep heeft gekregen. Het is een thema waar je hard over mag schreeuwen, maar ik vind de boodschap erachter doorgaans maar vaag.
Frisse blik
Wat veiligheid is, verschilt immers per persoon, locatie en tijd. Ik vraag me in het – volgens mij op dit moment – relatief veilige Nederland regelmatig af waar we ons nou zo druk om maken als we het over ’veiligheid’ hebben. Een frisse blik werkt daarbij verhelderend. Zo was ik onlangs nog voor een wetenschappelijke conferentie in Sarajevo (Bosnië & Herzegovina), om het met collega’s over ‘criminaliteit’ en ‘veiligheid’ te hebben.
Dat voelde met het oog op de nog recente historie van de burgeroorlog in het land en die stad wat vreemd kan ik u zeggen. Alles staat daar immers in een andere context: de kogelgaten nog in de muren, een half vervallen universiteitscampus en een voelbaar leed achter de vriendelijke gezichten. Het contrast met Nederland is groot. Opnieuw werd mij duidelijk dat we het hier goed hebben: we worden steeds ouder, hoger opgeleid, welvarender, gezonder en veiliger. Maar zien we dat nog wel?
Spookverhalen
Ondertussen weten we elkaar flink zoet te houden met spookverhalen vermengd met sensatie en liefst nog wat betrekkelijke feiten. De heersende onduidelijkheid die hiermee gepaard gaat, laat onverlet dat nieuwe dreigingen met een hoop bombarie en politieke spierballentaal worden geïntroduceerd. Maar moeten we het veiligheidsvraagstuk en achterliggende oorzaken niet eerst in de vingers hebben, voor we het daadkrachtig gaan aanpakken? En past ons dan niet vaak wat meer bescheidenheid in onze aanpak?
Begrijp mij goed. Ik beoog met het stellen van deze vragen niet te ondermijnen, criminaliteit maar te accepteren of bij voorbaat naar de partituren voor een zwanenzang te grijpen. Ik doe een dringende oproep om scherper over de betekenis van ‘veiligheid’ en aanverwante zaken na te denken, alvorens het tot maatschappelijk probleem te bestempelen en automatisch naar de portemonnee te grijpen. Want weet werkelijk u wat u daarvoor koopt?
Echte onveiligheid
Gelukkig is veiligheid niet altijd en overal zo vaag. Veiligheid is naast een gevoel dat zich moeilijk laat kennen ook een zaak van oneerlijk verdeelde onveiligheid. Want het probleem van echte onveiligheid speelt slechts in de achtertuin van weinigen. Wanneer je de bewoners van deze ‘slechte’ buurten zelf spreekt, zijn hun reacties vaak onverwacht positief: het is naar hun mening een rustige en prettige buurt, met een aantal onderling verbonden problemen die vaak al langer opbouwen en bovendien moeilijk op korte termijn te bestrijden zijn.
Elke buurt heeft weer een andere mix van veiligheidsverhalen. De gemene deler is de noodzaak tot maatwerk. Is dat niet waar de werkelijke mogelijkheden liggen om ons land nóg veiliger te maken? We moeten voorbij de vage veiligheidsretoriek op zoek naar concrete vraagstukken. Om met een uitlegbare beleidsfocus daadwerkelijk verschil te maken. Heeft u daar de rest van dit jaar nog een gaatje voor in uw veiligheidsagenda en -plannen? Werk ze in elk geval!
Dr. Remco Spithoven is lector Maatschappelijke Veiligheid aan de Academie voor Bestuur, Recht & Ruimte van Hogeschool Saxion en daarnaast research-fellow bij de kenniswerkplaats Veiligheid & Veerkracht van de Faculteit der Sociale Wetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
