In sommige gevallen buigen of breken wethouders wetten en regels als zij menen dat dit voor een nobel doel nodig is en andere oplossingen niet baten. Dat blijkt uit onderzoek van Avans Hogeschool in opdracht van de Wethoudersvereniging.
In een aanzienlijk deel van de onderzochte gevallen ging het om hulp aan kwetsbare inwoners. De onderzoekers spreken over Robin-Hoodgedrag. Wethouders die wetten of regels buigen of breken voor een nobel doel, zoals goed doen voor hun inwoners. De afweging hierbij is dat de regels knellen voor de inwoner en daarmee onrechtvaardige en onwenselijke situaties veroorzaken.
Wethouder Robin Hood
De meeste wethouders beschouwen dergelijk Robin-Hoodgedrag als onderdeel van hun bestuurlijk repertoire, zo staat in het onderzoeksrapport. Ze zetten het desalniettemin sporadisch in, omdat het uitgangspunt is dat ze wetten en regels volgen. Alle wethouders die meededen aan het onderzoek waren hier duidelijk in.
Als de huidige wetten en regels niet volstaan, handelen wethouders zelden impulsief. Ze zoeken eerst steun in hun omgeving en bespreken de zaak met ambtenaren en collega-wethouders. Bij Robin-Hood-spreken wethouders trouwens niet over het breken van regels, maar over ‘zoeken naar ruimte’, ‘buiten gebaande paden treden’, ‘een creatieve oplossing zoeken’ of ‘maatwerk toepassen’.
Landelijke regels
De Wethoudersvereniging hoort regelmatig van haar leden dat landelijk ontworpen regels lokaal niet altijd uitvoerbaar blijken. Daarom dit onderzoek. Voorzitter Marcelle Hendrickx: ‘Wij vinden dat de wetgever actiever bij het decentrale bestuur op moet halen hoe uitvoerbaar de wetten en regels zijn. Er zijn in het hele land bestuurders die graag de tijd nemen de minister mee te nemen in de knelpunten.’ Zij is van mening dat ministers hun voordeel kunnen doen met die lokale inzichten. ‘Luister naar ervaringen uit de praktijk.’
Handreiking voor afwijkende situaties
Het onderzoek van Avans geeft wethouders die met een casus geconfronteerd worden waarbij het buigen of breken van regels een optie is, een handreiking. Ze doen er in zo’n geval verstandig aan de volgende stappen na te lopen. Zo moeten ze goed kijken of er toch niet binnen de huidige wet- en regelgeving een oplossing te vinden is. Daarnaast is het van belang om uit te zoeken of het Robin-Hoodgedrag in dit specifieke geval acceptabel is. En daarmee uit te leggen.
Verder moeten ze van te voren uitzoeken met wie ze het dilemma kunnen bespreken en waar ze steun kunnen vinden. Ook is het goed de mogelijke gevolgen van het Robin-Hoodgedrag in kaart te brengen. Tenslotte is het belangrijk na te denken over de wijze waarop ze over dit besluit gaan communiceren.
1-12-2022 is Risk@Compliance congres geweest over integriteit. Dit artikel toont actualiteit aan.
Vraag 1: heiligt doel de middelen? Vraag 2: zijn alle regels wel “integer”?
Anders gezegd: de huidige deregulering heeft alleen maar geleid tot meer regels. Waaronder ondemocratische: regels van bijv. toezichthouders die buiten democratisch proces om worden opgelegd. Daarnaast zorgt de toename van regels in steeds meer gevallen tot tegenstrijdigheid met andere regels in de grote regelbak omdat er geen duidelijke regie is. Verder is de kwaliteit van wet- en regelgeving fors gedaald. Dat levert onduidelijkheid op die zelfs fraude en corruptie bevorderen. Kortom: steeds meer integriteitsproblemen wat inmiddels na de burger ook de overheid zelf gaat raken.
De gastheer van het congres stelde de vraag of de regelgeving veel te ver is doorschoten. Dat lijkt me geen vraag, maar een juiste conclusie.