Volgens staatssecretaris Nobel is er geen aanleiding om (in overleg met VNG en Divosa) een handreiking op te stellen met objectieve criteria voor afwijking van de kostendelersnorm.
Dit schrijft de staatssecretaris in antwoord op Kamervragen over de toepassing van de kostendelersnorm. Gemeenten hebben hierin beleidsvrijheid en passen op basis van specifieke situaties maatwerk toe. Voor Oekraïense ontheemden, mantelzorgers en in crisissituaties zoals dreigende dakloosheid geldt de kostendelersnorm niet.
Maatwerk is onderdeel van de huidige uitvoering van de kostendelersnorm. De verantwoordelijkheid ligt bij gemeenten die hun beleid aanpassen aan de omstandigheden van inwoners. Landelijke communicatie over deze ruimte vindt plaats via Gemeentenieuws van SZW en via handreikingen van Divosa, bijvoorbeeld voor dak- en thuisloze jongeren. Er zijn geen signalen van afwijkend gemeentelijk gedrag van deze praktijk.
Landelijke kaders en rechtsongelijkheid
De staatssecretaris vindt dat landelijke kaders aanwezig zijn, voornamelijk in de Participatiewet en aanvullende handreikingen. Gemeenten vullen dit zelf aan met lokale regels. Het ontbreken van centrale richtlijnen leidt volgens de staatssecretaris niet tot rechtsongelijkheid, aangezien maatwerk op lokale omstandigheden is gericht.
Monitoring en uitzonderingen
Een landelijk overzicht van maatwerktoepassing door gemeenten is niet mogelijk, omdat gemeentelijke registratiesystemen dit niet systematisch kunnen volgen. Er loopt wel een onderzoek naar de consequenties van aanpassing of afschaffing van de norm, vooral in relatie tot woningdelen. De resultaten hiervan worden medio maart 2026 verwacht.
Handreikingen en objectieve criteria
De staatssecretaris ziet op dit moment geen noodzaak om extra handreikingen met objectieve criteria op te stellen voor gemeenten. Wel wordt gewerkt aan actualisatie en samenvoeging van bestaande handreikingen rond maatwerk, onder meer voor jongeren en mensen die instromen of uitstromen uit instellingen. Gemeenten beschikken al over ruime mogelijkheden voor maatwerk. Voor studenten is algemene bijstand niet beschikbaar, maar kan wel bijzondere bijstand worden toegekend afhankelijk van het individuele geval.
Onderzocht wordt ook of gemeenten in sommige situaties standaard mogen afwijken van de kostendelersnorm (presumptieve afwijking). De resultaten van deze onderzoeken zullen meewegen in mogelijke wetsaanpassingen.
Financiële gevolgen en compensatie
Er wordt bij de verdeling van het macrobudget voor bijstand en loonkostensubsidies geen rekening gehouden met extra kosten door maatwerk. Kleine gemeenten ontvangen deels financiering op basis van realisaties, waardoor zij indirect gecompenseerd worden voor maatwerk. Grote gemeenten vallen onder het algemene verdeelmodel.
Rekening houden met armoede en sociale samenhang
De kostendelersnorm mag niet leiden tot schrijnende situaties. Gemeenten moeten per individueel geval beoordelen of maatwerk nodig is, onder andere met het oog op armoede, bestaanszekerheid en sociale samenhang. Sinds 2023 tellen jongeren tot 27 jaar niet mee als kostendeler; dit voorkomt dat jongeren uit bijstandsgezinnen sneller het ouderlijk huis verlaten dan vorige generaties.
Klachten en bezwaar
Inwoners die vinden dat de kostendelersnorm onterecht is toegepast of dat maatwerk is geweigerd, kunnen zich wenden tot de gemeente. Voor besluiten binnen de Participatiewet zijn gewone rechtsmiddelen als bezwaar en beroep beschikbaar. De staatssecretaris ziet geen reden voor een centraal landelijk klachtenmeldpunt.
Geef een reactie