We hebben het allemaal luid en duidelijk gehoord op Prinsjesdag: de broekriem moet nu écht fors worden aangehaald. Of we dat leuk vinden, of niet. Interessant is dan de vraag hoe we dat gaan aanpakken.
– COLUMN –
Halen we de traditionele kaasschaaf weer uit de mottenballen en krijgt iedereen een ‘fair share’ of gaan we dit momentum nou benutten om een aantal patroondoorbrekende interventies te implementeren. Om het slimmer te gaan doen. Want zo vreselijk succesvol kunnen we die eerdere efficiencyoperaties nou niet echt noemen, toch?
Ze zijn met veel enthousiasme begonnen om halverwege in een zompig moeras van bureaucratie weg te zakken. Zonder die beoogde efficiencywinst dus. En heel begrijpelijk overigens. Wie vindt het nou leuk om in te schikken, om terug te moeten, om in te moeten leveren? Dit alles zonder er ook iets tastbaars voor terug te krijgen. Zonder dat het echt leuker wordt. Zonder dat je afnemers er wijzer van worden. Zonder dat er sprake is van meer werkplezier. En dat terwijl algemeen bekend is dat de kaasschaaf op termijn desastreuze gevolgen heeft.
Uitholling! Er wordt namelijk op basis van kwantitatieve maatstaven gesneden wat rechtstreeks gevolgen heeft voor de innovatiekracht van onze organisatie. En dat zou nou net de ‘driver’ voor de toekomst moeten zijn! Daarom een pleidooi om het anders te doen. Immers: als je doet wat je deed, krijg je wat je altijd al kreeg!
Maar hoe dan wel?
Het antwoord is simpel. We zullen ons meer dan nu het geval is moeten organiseren naar de échte vraagstukken. Dus niet meer investeren in klassieke structuren zoals ministeries of andere koninkrijken, maar in programma’s en thema’s gericht op de maatschappelijke vraagstukken. Van domeingericht naar probleemgericht dus. Denk daarbij bijvoorbeeld aan thema’s zoals energie en klimaat, leren en werken en kennis en innovatie. Maar dat betekent wel dat we ons werk écht anders moeten gaan inrichten.
We moeten dus stoppen met het koppelen mensen aan functies zoals jarenlang gebruikelijk was. Nee, we moeten het maatschappelijke vraagstuk centraal zetten! Vervolgens moet je kijken welke resources daarvoor nodig zijn qua expertise, competenties en aantallen. We kunnen namelijk niet meer zonder die horizontale verbindingen. Er is immers geen maatschappelijk vraagstuk meer dat je in splendid isolation kunt oplossen! Bijkomend voordeel is dat je ook veel makkelijker een gemeenschappelijk doel kunt definiëren. Een wenkend perspectief dat energie geeft. En op deze manier voorkomen we ook dat ambtenaren problemen in de verkokerde eenzaamheid oplossen.
Een vergezicht?
Helemaal niet. Kijk maar naar het programma ‘Randstad Urgent’ gericht op de versterking van de internationale concurrentiepositie van de Randstad. Daar werkt het al zo. Of naar andere succesvolle programma’s zoals ‘Voortijdig schoolverlaten’, ‘Nationale veiligheid’, ‘Regeldruk bedrijven’ en ‘Bestrijding overgewicht’.
Maar moet je dan alles buiten de bestaande structuren organiseren? In tegendeel zelfs, zeker als je denkt vanuit je kracht die je hebt ontwikkeld als organisatie. Vanuit je bewezen assets. Laat die organisaties die goed zijn in bepaalde werkprocessen die processen ook breder gaan uitvoeren. Voor een groter verzorgingsgebied. Stap af van de luxe dat ieder overheidsorgaan over haar eigen uitvoeringsorganisaties zou moeten beschikken! Lees het rapport 19 maar van de Brede Herwaardering.
Een voorbeeld: het Centraal Justitieel Incasso Bureau is goed in het innen van gelden. Dat doet men immers al sinds jaar en dag. Wat is er dan op tegen als het CJIB dat incassoproces voor de gehele overheid gaat doen als een soort van Rijksincassobureau? Rijkswaterstaat – al meer dan 200 heer en meester in het wegbeheer – zou die rol ook voor de lagere overheden voor haar rekening kunnen nemen. Een ander voorbeeld is rioolbeheer. Waarom doen gemeentes dat nog zelf en waarom besteden ze dat niet uit aan de Waterschappen?
Als je in die sfeer doordenkt dan zou de Sociale Verzekeringsbank – wiens competentie is om heel secuur uitkeringen te verzorgen – ook voor gemeentes de administraties van de bijstandsuitkeringen kunnen verzorgen. Zo zou je deze wijze van denken ook kunnen doorvertalen in bijvoorbeeld levenslijnen: door de wieg-grafregelingen (kinderbijslag, studiefinanciering, AOW) één cluster onder te brengen.
Koevoet
Wellicht dat de huidige schaarste als een koevoet kan functioneren om dit denken een forse ‘boost’ te geven. Om over de schaduw van ons eigen koninkrijk te springen. Laten we ons daarom focussen op de maatschappelijke vraagstukken en daar ons apparaat om heen organiseren. En moet je eens kijken hoeveel winnaars dat oplevert!
Dirk-Jan de Bruijn publiceerde onlangs het boek Kaasschaaf of leiderschap: doorrommelen of doorpakken? De crisis als koevoet. Meer informatie over het boek >>
Volg Gemeente.nu via Twitter >>
Verfrissend artikel! En nu maar hopen dat de Haagse politici dit niet alleen lezen, maar er zich ook voor willen inzetten.
Sociale diensten zullen hier niet blij mee zijn juist nu ze het uitbestenden achter zich laten en alles in eigen hand willen houden.
Helemaal eens! Het is bewezen dat er substantiele winsten te boeken zijn als je kritische (bedrijfs)processen gaat optimaliseren, van zand tot klant, over de grenzen van je eigen Koninkrijk, gericht op die afnemer. Wat weerhoudt ons?