De “nieuwe vorm van participatie” is waarschijnlijk verplicht vanaf 2015. “Zeker mensen die lang in de bijstand zitten, horen graag: wat kan jij voor anderen betekenen?”
Allereerst is belangrijk het onderscheid te maken tussen participatiebanen en tegenprestaties, zegt adviseur Charlotte Hanzon van het kenniscentrum MOVISIE. Ook blijken veel mensen het verplichten van vrijwilligerswerk tegenstrijdig te vinden, terwijl het eigenlijk om iets anders gaat. “Gemeenten vragen bijstandsontvangers om weer mee te doen”, zegt Hanzon. “Het is een nieuwe vorm van participatie.”
Maar wel dwingend opgelegd door gemeenten?
“Ja, het verplichten van een tegenprestatie wordt mogelijk met de Participatiewet”, zegt de adviseur. “Als gemeenten hierom vragen, zal het meestal gaan om de mensen die niet in een re-integratietraject zitten.”
Die blijven in dat traject?
“De bedoeling is om deze groep via participatiebanen aan het werk te helpen. Een participatiebaan is bedoeld om regulier werk te vinden.”
Wordt het eigenlijk verplicht om alle bijstandsontvangers het een of het andere te laten doen?
“Met de nieuwe wet is dat het geval, maar ik begrijp dat gemeenten veel ruimte krijgen om het zelf in te vullen. Ook mantelzorg kan bijvoorbeeld een reden zijn om geen tegenprestatie te vragen. Of iemand doet al vrijwilligerswerk. Hoe dan ook valt of staat dit met communicatie.”
Kan je een voorbeeld geven?
“Ja, ik heb van dichtbij gezien hoe Orionis uit Walcheren, een organisatie die verschillende Zeeuwse gemeenten helpt op dit gebied, mensen met een bijstandsuitkering een workshop geeft om ze te helpen een tegenprestatie te leveren. Daar gebruiken ze ambassadeurs voor, die vanuit hun eigen ervaring uitleg geven. Ook zij gingen mogelijk sceptisch naar dergelijke bijeenkomsten maar werden later enthousiast.”
En daarna?
“Na die workshop wordt gekeken wat mensen willen en kunnen doen”
Maar hoe regisseert een gemeente dit?
“De lokale overheid moet hoe dan ook een visie hebben op de mogelijkheden. Verder moet ze coachend een vinger aan de pols houden. Enfin, gemeenten zijn nog zoekende. Er is ook veel op dit gebied. Vrijwilligerscentrales, werkbedrijven. Samenwerking is het sleutelwoord.”
Hoor je veel twijfels over de nieuwe wet?
“Er zijn wat misverstanden en zaken die opgelost moet worden, zoals het voltijd aan het werk zetten van mensen als tegenprestatie. Dan is sprake van arbeidsverdringing, maar vaak is dat niet het geval terwijl gemeenten ook dan kunnen denken dat ze de markt verstoren. Al met al is het goed dat hier aandacht voor is voordat gemeenten de inzet van bijstandsontvangers mogen verplichten.”
Met welke dwangmiddelen, eigenlijk?
“De uitkering kan worden gekort of zelfs worden stopgezet, maar uit de ervaring bij Orionis weet ik dat bijna niemand vanaf dag een niets wil. Er is veel mogelijk. Zeker mensen die lang in de bijstand zitten, horen graag: wat kan jij voor anderen betekenen?”
Orionis uit Walcheren is toch wel de laatste die je als voorbeeld zou moeten opvoeren, gezien de rechtszaak die zij verloren vanwege een onjuiste toepassing van het instrument tegenprestatie!