De mogelijkheden om via aanbesteden sociale doelen te verwezenlijken, zoals banen voor langdurig werklozen of arbeidsbeperkten, worden nog maar mondjesmaat benut. Zo kan het al helpen deze opdrachten duidelijker te omschrijven.
Aanbestedende diensten kunnen opdrachten ‘voorbehouden’ aan werkvoorzieningsbedrijven of zogeheten sociale ondernemingen. Andere bedrijven mogen dan niet meedingen, zodat de aanbesteding in elk geval bij het beoogde type organisatie terechtkomt. Om dat te bereiken, moeten de voorbehouden opdrachten wel goed vindbaar zijn voor deze partijen. Daaraan schort het nogal eens.
Ingewikkeld en complex
‘In de praktijk blijkt dat voorbehouden opdrachten niet altijd goed herkenbaar zijn op TenderNed,’ meldt expertisecentrum aanbesteden Pianoo. Vragen van ChristenUnie-Kamerlid Eppo Bruins aan staatssecretaris Keijzer van Economische Zaken waren aanleiding om de vindbaarheid tegen het licht te houden. Bruins stelde daarbij dat sociaal ondernemers de zoektocht naar geschikte aanbestedingen ‘als ingewikkeld en complex ervaren’.
Volgens Keijzer heeft TenderNed, waarin alle aanbestedingen zijn opgenomen, slechts één klacht hierover ontvangen. Toch erkent ze dat het beter kan. Dat blijkt betrekkelijk simpel. ‘Voor zowel de zoek- als de notificatiefunctie is vereist dat aanbestedende diensten deze termen opnemen in titel, omschrijving, zoektermen, et cetera.’ Pianoo maakt dit nu op haar verzoek duidelijk.
Kansen blijven liggen
De Rekenkamer Rotterdam concludeerde onlangs nog dat kansen op het gebied van ‘social return’ blijven liggen. Zo komt er van de doelstelling om in álle gemeentelijke aanbestedingen sociale doelstellingen op te nemen, weinig terecht. ‘In de praktijk lukt dit bij lange na niet. Uit het onderzoek blijkt namelijk dat de gemeente in minder dan de helft van de inkoopcontracten een socialreturn-eis opneemt,’ aldus de rekenkamer.
Desondanks realiseerde de gemeente in 2018 ruim 2500 arbeidsplekken met dit beleid. Dat zou veel beter zijn dan de andere grote steden. Maar ook hier past een kanttekening: ‘In slechts de helft van de gevallen wordt de vacature ingevuld door een Rotterdammer en één op de tien vacatures wordt vervuld door een werkzoekende uit Rotterdam-Zuid, terwijl 40 procent van de Rotterdamse bijstandsgerechtigden op Zuid woont.’
Punten toekennen
Aanbestedingsdeskundige Willem Janssen zette voor Gemeente.nu eerder de juridische mogelijkheden voor sociaal aanbesteden op een rij. Punten toekennen voor sociale doelstellingen gebeurt vaak. De mogelijkheden voor sociale ondernemingen zijn volgens hem beperkt, omdat er veel eisen aan verbonden zijn.
Ik ben helemaal voor sociaal aanbesteden. Helaas is het wel zo dat we soms iets te ver doorslaan in sociaal ondernemen. Zo is het in de zorg weggegooid geld, immers er wordt actief ingezet op opleidingen en stages. Er wordt actief ingezet op participatie plekken. Gedrag wat in de zorg normaal is en niet via afspraken of regelgeving hoeft te worden vastgelegd. Toch ontkomen we er niet aan.
Daarnaast is het SROI systeem zoals we dat nu kunnen met het kapitaliseren van sociaal rendement erg bijzonder. Een voorbeeld: wanneer wij in onze dagbesteding een kerstpakket zouden samenstellen met zelfgemaakt dingen (op bijvoorbeeld de zorgboerderij) dan kunnen we dat niet opvoeren voor de SROI. Wanneer onze concullega zorgaanbieder nou zijn kerstpakketten bij ons besteld en wij bij hun, dan kan het weer wel…
Wat mij betreft afschaffen voor het zorgaanbieders.