Moeten de klimaatplannen in de prullenmand?

Forum voor Democratie staat sinds woensdag definitief op de kaart. Kunnen de nog prille gemeentelijke klimaatplannen alweer in de prullenmand na de opmerkelijke verkiezingszege? Dat niet, maar de kans op politieke spanning hierover lijkt vanaf nu richting 2021 alleen nog te kunnen toenemen.

De verkiezingsuitslag zorgt voor een flinke opschudding van het politieke landschap, met elementen die we eerder zagen: versplintering, en winst op vooral de rechterflank. Ondertussen is de provinciale agenda van nieuwkomer Forum voor Democratie (FvD) in veel opzichten nog een vraagteken, laat staan wat daarvan terecht zal komen.

Bijzondere overwinning

Eén ding is wel zeker: ‘Forum’ van Thierry Baudet boekte een bijzondere overwinning. Nooit eerder in het bezit van ook maar één zetel in de provincie, neemt de jonge partij in één klap de meeste plekken in: 86 Statenzetels in totaal, volgens de laatste prognose. FvD komt daarmee uit de bus als grootste partij van het land, gevolgd door VVD (78) en CDA (74).

De verkiezingswinnaar is tot dusver slechts vertegenwoordigd met twee zetels in de Tweede Kamer. Bij de raadsverkiezingen vorig jaar werd alleen deelgenomen in Amsterdam, waar de partij drie zetels (5,7 procent van de stemmen) behaalde. Forum sloot verder een ‘alliantie’ met Leefbaar Rotterdam, maar zonder deelname aan de verkiezingen daar.

Kritiek en ‘spookzetels’

Wie zijn de nieuwe Statenleden en wat wil de partij bereiken in het provinciebestuur? Dat moet blijken. Forum is vooralsnog ‘onzichtbaar’ geweest in de provincie, klonk het gisteren op meerdere plekken. Ook in de aanloop naar de verkiezingen dook die kritiek al op. De partij zou ‘verstoppertje spelen’ of zelfs uit zijn op ‘spookzetels’.

Maar dat de partij bijvoorbeeld louter deelnam vanwege de getrapte verkiezingen voor de senaat en dus de landelijke invloed wordt door FvD ontkend. Er is wel degelijk een regionale agenda, zegt de Zuid-Hollandse lijsttrekker Rob Roos. En een gedrukt program mag dan ontbreken, op de website waren gedurende verkiezingstijd standpunten per provincie te vinden.

Tegenstander klimaatagenda

De betekenis van het provinciale bestuur ligt voor gemeenten onder andere op het gebied van de energietransitie; daarover is Baudet voldoende duidelijk geweest. De partij vindt de huidige klimaatagenda weggegooid geld en wil de Klimaatwet blokkeren in de Eerste Kamer. Dat ook de nieuw verworven provinciale macht zal worden gebruikt om klimaatpolitiek te dwarsbomen, ligt voor de hand.

De kans op succes hierbij is een tweede, want verder staat eigenlijk alleen de PVV zo sceptisch tegenover deze politiek en de onderbouwing. Ook betekent de overwinning in zetels niet vanzelfsprekend dat een stempel op het beleid kan worden gedrukt. Zo is nog maar de vraag of FvD’ers weten toe te treden tot colleges van Gedeputeerde Staten.

Samenwerking met ‘het partijkartel’ zoals Baudet zijn opponenten aanduidt, benadert hij nogal dubbel. Enerzijds roept hij dat er koppen moeten rollen in het kabinet. Anderzijds lijkt de FvD-leider vrij serieus over de vorming van een college van GS in bijvoorbeeld Zuid-Holland.

Zojuist een constructief gesprek gehad met Hans Wiegel, die bereid is als informateur op te treden in Zuid Holland om met #FVD als grootste partij te komen tot de vorming van een college.

— Thierry Baudet (@thierrybaudet) March 21, 2019

Geen dikke streep

Een dikke streep door de in veel gemeenten nog prille klimaatplannen valt hoe dan ook niet te verwachten: zoveel macht bezit FvD niet ineens. Eerder lijkt de vraag hoe met name de VVD – landelijk, provinciaal én lokaal – zal reageren op de mokerslag die de liberalen uitgedeeld kregen. Voelen zij de noodzaak om terrein terug te winnen?

Aan het Binnenhof lonkt weliswaar de andere grote verkiezingswinnaar GroenLinks om de coalitie te steunen als het gaat om de klimaatplannen. Maar onomstreden was deze agenda – waar ook De Telegraaf volop actie tegen voert – sowieso al niet voor de liberalen. Dat geldt mogelijk nog sterker nu de electorale uitdaging zich zo opdringt. Zo kan de verkiezingsuitslag alsnog een schaduw werpen over het beleid, ook in gemeenten.

Wijkaanpak aardgasvrij

Gevoelig voor politieke druk lijkt in ieder geval het aardgasvrij maken van de bestaande bouw via de nog onuitgewerkte wijkaanpak. Lokale overheden moeten hiervoor uiterlijk in 2021 hun plannen ontvouwen. Dat jaar vinden tevens de verkiezingen plaats voor de Tweede Kamer – als het kabinet de rit tenminste uitzit. In de aanloop, eigenlijk nu al, worden maatregelen van het kabinet verwacht. Dat belooft interessant te worden.