Opinie Externe inkopers zijn wél integer!

Is het onwenselijk externe inkopers in te huren? “De nadelen van de inhuur van externe inkopers hebben niets met integriteit te maken.”

Zembla heeft wat losgemaakt. Door integriteit van inkoop als thema te nemen en aan te tonen dat niet ieder bedrijf of overheidsorganisatie het er even nauw mee neemt, staat de politiek op scherp. Schandelijk hoe Ordina te werk is gegaan! Het gedrag van de foute ambtenaren is ook niet goed te praten. En dat terwijl ze toch allemaal de ambtseed hebben afgelegd…

De Ministerraad gaf de Auditdienst Rijk opdracht om in allerijl een quick scan uit te voeren naar de integriteit bij inkoop binnen het Rijk. Deze dienst moest antwoord krijgen op de vraag in hoeverre “de formele waarborgen in de praktijk van de inkoop doorwerken en wat de beleving is van ambtenaren van de huidige waarborgen voor integer inkopen in de praktijk”. Een hele mond vol, met een hoog academisch gehalte.

In hoog tempo werden 100 interviews gevoerd met inkopers, aanbestedingsjuristen, contractmanagers, CDI’s, opdrachtgevers en integriteitscoördinatoren. In het kader van: vraag een kalkoen eens wat er op het kerstmenu moet staan.

Waarborgen
Wat blijkt? Er zijn 14 zogenaamde “Rijkswaarborgen” om de integriteit te garanderen. De ene maatregel is effectiever dan de andere. Over het algemeen geven de geïnterviewden echter aan dat het zo slecht niet gaat en dat de meeste maatregelen excessen helpen voorkomen. Meer waarborgen zijn niet nodig; ze moeten vooral consequenter worden toegepast. Daarmee schetst dit onderzoek een positiever beeld dan het onderzoek dat Aeves recentelijk onder dezelfde doelgroep uitvoerde. Het aandachtspunt “voorbeeldgedrag van managers” is echter zeer herkenbaar.

Met één van de conclusies uit de quick scan heb ik echter veel moeite: de onwenselijkheid van extern ingehuurde inkopers. De geïnterviewden bevelen aan de afhankelijkheid van externe inhuur onder inkopers te verminderen. “Dat jij dat vindt is niet zo gek” hoor ik u denken. Ik ben hierin inderdaad niet helemaal objectief, dat is zondermeer waar. Het rapport haalt echter twee zaken door elkaar: de externe als behoeftesteller en de externe als inkoper.

Dat de externe als behoeftesteller een risico is op integriteitsgebied is voor te stellen. Hij of zij bepaalt immers de specificaties en neemt de eindbeslissing. Een goede screening is dan essentieel. Omdat de inkoper bij de overheid per definitie geen behoeftesteller is, zijn de integriteitsproblemen hier een stuk minder.

Extern ingehuurde inkopers zijn bovendien minstens zo integer als inkopers in dienst van de overheid. Zo discussiëren onze medewerkers iedere maand over integriteit en heeft iedereen de NEVI gedragscode ondertekend. Wij hebben bovendien geen binding met een interne klant die ons onder druk kan zetten om niet integer te handelen. Nee zeggen is daarmee een stuk gemakkelijker. Evenmin hebben we er als adviesbureau belang bij om opdrachten aan een bepaalde partij wel of niet te gunnen.

De nadelen van de inhuur van externe inkopers, die in de quick scan worden genoemd, hebben dan ook niets met integriteit te maken. Er wordt geen collectief geheugen opgebouwd, zo stelt het rapport als eerste probleem. Het is waar dat bij externe inhuur veelal hoog-specialistische kennis wordt ingezet, die na de aanbesteding weer verdwijnt. Niet alle specialistische expertise hoeft echter continu aanwezig te zijn in een organisatie; dat is vaak juist een bewuste keuze!

Het tweede nadeel zou zijn dat ingehuurde inkopers meer op de korte termijn focussen dan eigen inkopers. De logica van dat argument ontgaat mij echter volledig: overheidsinkopen richt zich per definitie zelden op de korte termijn. Dat de inkoper alleen voor een opdracht is ingehuurd, draagt binnen de kaders van integriteit juist bij aan de doelmatigheid en resultaatgerichtheid ervan!

Lees dat rapport
Ik raad u aan het rapportje te lezen (het is maar 5 pagina’s lang) en zelf te oordelen hoe onze groeiende, professionele en integere beroepsgroep in de hoek wordt gezet. Laat het me weten als u het met me eens bent. Reageer ook vooral als ik er volgens u volledig naast zit!