De financiële verhoudingen tussen het Rijk en gemeenten wankelen. Het kabinet begint een onderzoek, maar dat mag wel wat breder van opzet, zegt de Raad van State.
‘Het is onverteerbaar dat het Rijk geld als water lijkt te hebben, maar dat gemeenten sinds de start van het kabinet honderden miljoenen minder hebben gekregen dan was afgesproken.’ Dat is de reactie van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) op de vandaag gepresenteerde rijksbegroting.
‘Geld niet uitgegeven’
Volgend jaar wordt ‘het derde jaar op rij dat het kabinet het geld niet uitgegeven krijgt’, aldus de koepel. Dat merken gemeenten direct, omdat die Haagse onderbesteding doorwerkt in hun eigen begroting. Het Rijk draagt daaraan via het Gemeentefonds minder bij dan afgesproken. Terwijl de lokale uitgaven juist oplopen. Dat doet pijn. ‘Gemeenten krijgen hun begroting niet rond en kampen met gigantische tekorten.’
De ‘trap op, trap af’-systematiek zorgt zo voor scheve verhoudingen, en ligt meer dan ooit onder vuur. ‘Eenmalige middelen laten onverlet dat de steden structureel geld te kort komen voor noodzakelijke uitgaven,’ reageert voorzitter Paul Depla van de G40. De spelregels werken dit in de hand en moeten daarom volgens hem tegen het licht worden gehouden. ‘Wij willen met het kabinet praten over een aanpassing van dit systeem.’
RvS deelt zorgen
Bijval komt van de Raad van State. ‘Deze volatiliteit in de hoogte van de uitkering via het Gemeentefonds zorgt voor onrust en onzekerheid over de financiering van gemeenten,’ schrijft de regeringsadviseur in zijn oordeel over de Miljoenennota (pdf). De norm zou ook weinig verband houden met het ‘gemeentelijk takenpakket’. Dat is ‘niet goed voor de kwaliteit van de besluitvorming bij gemeenten, waaronder ook de gemeente-investeringen’. (Artikel vervolgt)
Direct bestellen | De allesweter op WOZ-gebied
Heffingen Lokale overheden bundelt de wet- en regelgeving op het terrein van de Wet waardering onroerende zaken (Wet WOZ) en andere gemeentelijke heffingen.
De opgenomen wetgeving is volledig, u komt dus altijd goed beslagen ten ijs.
Het kabinet lijkt gevoelig voor de kritiek en kondigt in de Miljoenennota (pdf) een evaluatie aan. ‘De komende periode wordt de normeringssystematiek in aanloop naar de Studiegroep Begrotingsruimte opnieuw geëvalueerd.’ Dat zou in 2022 tot vernieuwingen kunnen leiden. Het onderzoek richt zich op ‘een variant van indexatie die voor alle betrokken partijen (Rijk, gemeenten en provincies) zo werkbaar mogelijk is’.
Belastingen meenemen
De Raad ‘onderschrijft de noodzaak van een dergelijke evaluatie’, maar adviseert een bredere opzet. Het kabinet zou niet alleen moeten kijken naar ‘varianten’ maar ook naar ‘andere alternatieven, zoals een vergroting van het lokale belastinggebied en de anticyclische praktijk in Denemarken’.
Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken kondigde eerder al aan dat een ‘herijking’ van het Gemeentefonds zal plaatsvinden. Dit wetsvoorstel kan de Tweede Kamer komend voorjaar tegemoetzien, aldus de minister vandaag in haar begroting (pdf). Dat traject gaat over de verdeelmodellen van het fonds. Maar volgens de Raad voor het Openbaar Bestuur is een aanpassing daarvan alleen niet genoeg.
Overschot slinkt
Het begrotingsoverschot van het kabinet beleeft dit jaar overigens z’n hoogtepunt. Minister Hoekstra van Financiën houdt 12,3 miljard euro over, als de verwachtingen uitkomen. In 2020 daalt dit tot 3,4 miljard, in 2021 naar 1,1 miljard. ‘De medeoverheden – onder andere de gemeenten, provincies en waterschappen – komen in deze jaren naar verwachting uit op een tekort van 1,5 miljard euro.’
Geef een antwoord