Coronacompensatie voor gemeenten vanuit Rijk

Het Rijk komt met geld over de brug voor gemeenten, provincies en waterschappen nu zij in de knel raken door de coronacrisis. In totaal is er ruim 500 miljoen euro om gemiste inkomsten goed te maken en extra uitgaven te kunnen betalen. Dit is een eerste compensatie, er wordt nog verder gesproken over het vervolg.

‘Samen bekijken we welke reële compensatie nodig is op basis van de hogere uitgaven en gederfde inkomsten,’ zegt minister Ollongren van Binnenlandse Zaken bij de aankondiging van de steun. Decentrale overheden hebben door de coronacrisis en het stilleggen van de samenleving moeite om hun werk te blijven doen, ziet de bewindsvrouw.

Soelaas voor korte termijn

Meer dan driekwart van de gemeenten verwacht te moeten bezuinigen of hogere belastingen te moeten heffen als hulp van het Rijk uitblijft, bleek uit een recente peiling. De nieuwe toezegging gaat om acute hulp voor de hoogste nood op korte termijn.

‘Op dit moment is nog geen volledig beeld van alle financiële gevolgen voor de medeoverheden voor de periode tot en met 1 juni beschikbaar. Het kabinet heeft echter niet willen wachten met dit pakket voor compensatie voor de korte termijn totdat alle reële kosten bekend zijn,’ schrijven Ollongren en staatssecretaris Vijlbrief van Financiën aan de Tweede Kamer.

556 miljoen euro

Omdat er al maanden nauwelijks toeristen en andere bezoekers zijn, kunnen gemeenten haast geen toeristen- en parkeerbelasting innen. Om dat gat te dichten trekt het kabinet 225 miljoen euro uit. De toeristenbelasting is niet in elk gemeente even belangrijk, maar voor Amsterdam bijvoorbeeld zou deze taks de grootste bron van eigen inkomsten zijn.

Tegelijkertijd maakten gemeenten de afgelopen tijd veel meer kosten. Zo zijn ze meer kwijt aan jeugdzorg en de Wmo. Daarvoor stelt het kabinet 144 miljoen euro beschikbaar. Voor de noodopvang van kinderen die door de coronamaatregelen niet meer naar school of crèche konden, is 23 miljoen uitgetrokken. Ook is er 90 miljoen euro om de verliezen van de stilgelegde sociale werkplaatsen te dekken.

Om gemeenten te helpen bibliotheken, muziekscholen, filmhuizen en lokale media in nood te redden, trekt het kabinet 84 miljoen euro uit. Over de veiligheidsregio’s, GGD-en, buurthuizen en het doelgroepenvervoer lopen nog gesprekken.

Gemeentefonds

Gemeenten hoeven voorlopig niet te vrezen dat ze worden gekort via het gemeentefonds, zoals in principe automatisch gebeurt als de uitgaven van het Rijk teruglopen. ‘Deze schommelingen zorgen zeker in deze onzekere tijden voor onrust’. In overleg met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is besloten voor de jaren 2020 en 2021 uit te gaan van de uitgavenniveaus zoals deze bij de Voorjaarsnota zijn afgesproken. ‘Dit voorkomt schommelingen en geeft gewenste zekerheid,’ aldus Ollongren.

Volledig beeld

De komende tijd wil de minister ‘samen met de medeoverheden een volledig beeld krijgen van de financiële gevolgen op korte en lange termijn’. Ook voor onder meer de aanpassingen in de openbare ruimte aan de anderhalvemeterregel.

‘De eerste stap voor compensatie van uitgaven in de coronacrisis is gezet,’ aldus de VNG in een reactie. ‘Dat is positief, maar de nadruk ligt hierbij wel op eerste. De tweede stap volgt halverwege juli met de uitkomsten van de werkgroep die de reële kosten en gederfde inkomsten van gemeenten in kaart brengt.’