Een voorgestelde wijziging van de Kieswet biedt de mogelijkheid om een stem uit te brengen op de kandidatenlijst van een partij óf op een specifieke kandidaat. De VNG en de NVVB zijn positief, maar de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden vindt dit om principiële redenen onwenselijk. ‘In de raad worden personen gekozen, geen nummers en ook geen partijen.’
Het wetsvoorstel ‘Met één stem meer keus’ behelst een voorgestelde wijziging van de Kieswet. De invoering van het nieuwe stelsel heeft een koppeling met een nieuw kleiner stembiljet, waar demissionair minister De Jonge recent een experiment voor aankondigde. In 5 gemeenten zal tijdens de verkiezingen voor het Europees Parlement op 6 juni met behulp van dit nieuwe biljet worden gestemd.
De VNG en de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) reageerden eerder al overwegend positief op de wijziging. Wel uitten zij hun zorgen over de uitvoeringslast in de organisatie. De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden is daarentegen minder enthousiast en heeft op twee aspecten inhoudelijke aanmerkingen, zo blijkt uit hun consultatiereactie aan de minister.
‘Breuk met uitgangspunt verkiezingen’
Hun eerste punt is het schrappen van de namen van volksvertegenwoordigers van het stembiljet. Dit betekent volgens voorzitter Hanneke Willemstein ‘een breuk met het uitgangspunt dat verkiezingen er toe dienen om een persoon of medeburger tot raadslid te kiezen. En niet een nummer dan wel een partij – via het aankleuren van een bolletje voor een logo – te kiezen tot vertegenwoordiger in de gemeenteraad.’ Volgens de vereniging is het kleinere stembiljet met de keuze om op logo’s en nummers te stemmen ‘het verkeerde antwoord op het probleem dat er geen houdbaar digitaal stemsysteem is’. ‘De voorgestelde aanpassingen zijn niet de oplossing voor het probleem met het tellen van grote stemformulieren.’
Verlaging voorkeursdrempel
Daarnaast vraagt de vereniging aandacht voor de voorkeursdrempel. De huidige regeling voorziet in een voorkeursdrempel van 25 procent van de kiesdeler (en 50 procent in gemeenten met minder dan 19 raadszetels). In het nieuwe systeem zou dat 2 procent moeten worden en 4 procent voor gemeenten met minder dan 19 raadszetels.
Volgens de vereniging is het ‘een groot goed dat de kiezer sneller een kandidaat van zijn of haar voorkeur met voorkeursstemmen in de raad kan kiezen’. Toch vraagt de organisatie zich af of de voorgestelde verlaging van de voorkeursdrempel zin heeft. Willemstein: ‘Daar waar in kleine gemeenten een kandidaat nu nog met een paar honderd voorkeurstemmen kan worden gekozen, kan dat straks via een voorkeurdrempel van vier procent met een handvol stemmen.’ De vereniging wijst er op dat steeds meer partijen moeite hebben voldoende kandidaten te vinden en betwijfelt of de verlaging van de voorkeursdrempel ‘een bijdrage vormt aan het duurzaam aantrekkelijk houden van de lokale democratie’.
Lange weg
Het nieuwe wetsvoorstel dat leidt tot een kleiner stembiljet kwam voor het eerst in 2021 ter tafel. De Raad van State schreef destijds een kritisch rapport, waarop onderzoek volgde en het voorstel is aangepast. Inmiddels is de internetconsultatie geëindigd. Na het verwerken van alle reacties, gaat het voorstel opnieuw naar de Raad van State . Daarna volgt het parlementaire traject. Vooruitlopend op het wettelijk goedkeuringstraject heeft de vereniging overigens al wel aangekondigd met het nieuwe stembiljet te willen werken richting de raadsverkiezingen.
Maak van het stemformulier een boekje. Elke partij op een zelf staande bladzijde, hokje aankruisen dan uit scheuren en de deze pagina in de bus werpen. Overgebleven boekje meenemen. Klein en overzichtelijk.