“Een prima wet”, zegt de VNG. “Dit voegt niks toe”, vindt de jurist. “Geef de belastingbetaler waar voor zijn geld”, stelt de hoogleraar. Wat hebben we aan de nieuwe Aanbestedingswet?
“Inschrijvende partijen lezen de lijvige aanbestedingsdocumenten
erg goed”, weet aanbestedingsjurist Gilbert Kooijman. “Als een komma verkeerd
staat, gaan ze vaak al naar de rechtbank.” Door die procesgang worden de
stukken nog meer dichtgetimmerd en dus nog dikker. Het is geen boekje van Jip en
Janneke, maar de kenner zegt met de huidige regelgeving goed overweg te kunnen.
De ideale situatie zou een rompwet zijn, volgens Kooijman. Minder regels; meer
pragmatisme. “Veel zaken zijn heel goed onderling te regelen.” Het proces is volgens
Kooijman al dichtgetimmerd.
Samenwerking
Ook bij inschrijvende partijen ontbreekt veel kennis. “We
vragen ook veel van deze bedrijven. Je moet bijvoorbeeld al drie keer een
schoolgebouw hebben neergezet voordat je een dergelijk pand mag bouwen.” Als
oplossing noemt Kooijman de mogelijkheid van samenwerkende ondernemingen. De
vraag is: moet een grote bouwer die school van de grond krijgen of kunnen twee
kleinere aannemers het werk ook leveren?
“Je wilt natuurlijk zeker weten dat een opdracht goed wordt
uitgevoerd, maar als je te strenge eisen stelt, dan houd je maar twee of
mogelijk zelf één aanbieder over.” Dat strookt dan weer niet met de volgens de
wet noodzakelijke concurrentie. “We moeten op zoek naar evenwicht tussen
kwaliteit en realisatie.”
Prima wet
Is de nieuwe Aanbestedingswet hiervoor niet de oplossing? De
Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vindt het “een prima wet”, meldt
woordvoerder Gjalt Rameijer, “maar wij zijn wel bezig met flankerend beleid.”
De VNG stelt twee documenten samen. Het ene beschrijft de algemene regels; in
de ander wordt uitgelegd hoe je dat proces moet aanpakken.
De bedoeling is dat gemeenten zich door uniforme regels niet meer op het proces
hoeven te richten, maar kunnen werken aan de inhoud. “Wij noemen dat kwaliteit
kopen voor burgers”, zegt Rameijer.
Het is ook de bedoeling om bedrijven duidelijkheid te bieden.
Momenteel stellen gemeenten nogal verschillende eisen. Dat maakt het vaak
lastig in te schatten of je als bedrijf een kans maakt om een opdracht uit te
voeren. De verwachting is dat het nog een jaar zal duren voordat de wet wordt
ingevoerd. Toch is het flankerende beleid van de VNG ook zonder nieuwe wet te
gebruiken, volgens de woordvoerder.
Zesje
“We missen de kans om met deze wet iets echt goeds neer te
zetten”, vindt hoogleraar inkoopmanagement Jan Telgen. “Je kunt van mening
verschillen of het een vijf of een zesje, is, maar veel belangrijker is dat we
de kans missen om een acht neer te zetten.” Telgen ziet niets in de plannen van
de VNG. “Dat is absoluut de verkeerde aanpak. Met uniformering dwarsboom je
innovatie en het creëren van waarde. Ik denk dat de VNG en ik het eens zijn dat
niet iedere inkoper professioneel bezig is, maar die vereniging kiest voor een
harnas om dit te regelen.”
Dat harnas belemmert volgens Telgen het ook door Kooijman
gewenste pragmatisme. “Zo denkt iedereen dat hij het kan, maar komen we ook
niet verder.” Daarnaast zou het leiden tot een nog verstikkender juridisering.
“Hoe meer procedures je vastlegt, des te meer reden heb je over die regelingen
te debatteren.”
Hoe moet het dan wel? “Werk alleen met basisprincipes”, stelt
Telgen. “Bijvoorbeeld dat je alleen maar dingen mag vragen die echt nodig zijn.
Dan wordt de aanbestedende dienst gedwongen goed na te denken of ze vragen of
je vijf of drie keer een school moet hebben gebouwd. Probeer dat niet in één
uniform regeltje te vatten. Ook mijn benadering zal best tot meningsverschillen
leiden. Maar dan gaan ze tenminste over de inhoud en niet over de komma’s.”
“Doe wat je wilt, als het maar leidt tot het doel.”Wat zou het doel moeten zijn,
volgens Telgen? “Je moet de belastingbetaler waar voor zijn geld geven. Het
gaat om publieke middelen. Dat zou wat mij betreft dan het doel moeten zijn.”
Geen doel
De Aanbestedingswet ligt nu in de Tweede Kamer. Wat is
momenteel het doel van deze wet? “Dat is er niet”, meldt Telgen. “Een visie
ontbreekt. Het regelt de middelen en voegt wat dat betreft weinig toe aan de
bestaande regelingen. Er is een aantal problemen dat blijft liggen, omdat we
niet goed weten wat we eigenlijk willen met de Aanbestedingswet. Het komt dan
ook voort uit een hoop compromissen.”
Als de wet met flankerend beleid wordt dichtgetimmerd,
zonder heldere doelstelling, verandert er weinig aan de juridisering van het
proces en de race naar de laagste prijs.
“Als een kind moet leren zwemmen”, zegt Telgen. “kun je kiezen om
iedereen te verplichten een zwemband en vleugeltjes en zwembandjes om te
hangen. Dan zal er weinig fout gaan, maar het zit ook aardig in de weg. Het is
beter om die middelen weg te nemen en het kind echt zwemmen te leren. Dan zul
je soms een slok water binnenkrijgen, maar uiteindelijk kom je beter aan de
overkant.”
Poldermodel, iemand? Laten op dit terrein toch luisteren naar de stem van de wetenschap.