‘Omgevingswet vormt risico voor actieve burgers’

De Omgevingswet is bedoeld als bundeling van verschillende wetten, onder andere om burgers en organisaties meer te laten participeren. Het LSA, de landelijke vereniging van en voor actieve bewoners, is bang dat de wet een risico vormt voor actieve burgers en komt met vier dringende adviezen aan de lokale politiek.

De Omgevingswet, die in 2021 in werking moet treden, heeft als doel om verschillende regels voor ruimtelijke projecten te bundelen waardoor het makkelijker moet worden om projecten te starten. Nu is het nog zo dat er veel verschillende wetten en regelingen voor verschillende gebieden (ruimte, natuur of infrastructuur bijvoorbeeld) zijn. En het zou meer ruimte bieden voor particuliere ideeën, omdat er dan meer algemene regels gelden dan heel gedetailleerde vergunningen. Het kabinet hoopt dat er zo ruimte ontstaat voor eigen initiatief, voor bedrijven, organisatie en bewoners om met ideeën te komen.

Risico’s en concrete maatregelen

Bij dat laatste zit volgens LSA het probleem. Het vreest dat de wet zelfs negatief kan uitpakken voor actieve burgers. Volgens hen is de invloed van bewoners op het omgevingsbeleid nog te vrijblijvend geregeld. Daarom doen ze nu een beroep op de lokale politiek om te voorkomen dat burgers toeschouwers worden. De organisatie heeft een essay opgesteld (en verstuurd naar verschillende gemeenten) waarin ze wijzen op de risico’s en concrete maatregelen zijn meegenomen die de lokale politiek volgens hen kan nemen om dat doel daadwerkelijk te halen.

Hun bezwaar? De Omgevingswet gaat vooral over fysieke leefomgeving, zoals ruimtelijk beleid en stadsbeheer, onderdelen met veel regels en systemen waarbij het voor een bewonersinitiatief lastig zou zijn om een voet tussen de deur te krijgen. En waar bewonersparticipatie te bescheiden zou worden ingevuld, onder andere vanwege economische belangen. Juist omdat de doelen algemeen zijn vindt de organisatie dat er geen dwingende werking van uitgaat.

Een ander risicopunt is volgens LSA dat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen maatschappelijk en commercieel initiatief. Waardoor de kans bestaat dat maatschappelijke initiatieven vanwege beperktere middelen het onderspit delven.

Dringend advies

Dit is het advies van de vereniging om de wet te laten slagen: zet in op eigenaarschap in plaats van op participatie en op het vergroten van het sociaal kapitaal en nieuwe democratische praktijken. Stimuleer bewonersinitiatief.

Deze vier adviezen legt LSA neer bij de lokale politiek:

• Geef bewoners (mede) regie op omgevingsvisies en omgevingsplannen. Denk aan burgerjury’s of brede beleids- en gebiedstafels.
• Pas buurtrechten (recht op buurtplanning en recht op gebouwen en openbare ruimtes) toe op grond en vastgoed. Via kavelgrootte, voorkeursregelingen en fondsvorming kun je bewonersinitiatief een realistische kans geven.
• Maak bij omgevingsbeleid en aanbestedingen de maatschappelijke meerwaarde veel explicieter en leidend.
• Zorg dat gemeentelijke afdelingen die met de Omgevingswet te maken krijgen echt weten wat er speelt in de wijk en onder maatschappelijk initiatiefnemers. Werk vaker in de wijk, met bewoners. En integreer wijkteams, gericht op zorg en maatschappij met de gebiedsteams, gericht op ruimte en politiek.