Het ‘right to challenge’ of uitdaagrecht mag er niet toe leiden dat bewoners het laatste woord krijgen in lokale kwesties. ‘De raad dient ruimte te houden om anders te besluiten. De raad blijft immers het hoogste bestuursorgaan.’
Dat schrijft de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden in een kritische reactie op het kabinetsvoorstel om het uitdaagrecht te stimuleren via de Gemeentewet. Het idee van het uitdaagrecht is dat bewoners taken van de gemeente mogen ‘overnemen’ als ze het bijvoorbeeld slimmer of goedkoper denken te kunnen. Dit dreigt de rol van de gemeenteraad aan te tasten en is ‘niet nodig’ volgens de koepelorganisatie.
Medebewindstaken
De raadsleden vinden verder dat het wetsvoorstel voor onduidelijkheid zorgt door het uitdaagrecht te beperken tot taken die volledig een lokale bevoegdheid zijn. Zaken die gemeenten uitvoeren in opdracht van het Rijk, medebewindstaken genoemd, komen niet in aanmerking. ‘In de perceptie van inwoners zal dit onderscheid verwarring oproepen. Dat kan een negatief effect hebben op de rol en positie van de gemeenteraad,’ denkt de raadsledenvereniging.
Lessen trekken
Of het uitdaagrecht echt zal ‘botsen met de kaderstellende rol van de raad’, is nog onduidelijk. Dit moet blijken uit de ervaringen die momenteel worden opgedaan. Het voorstel zou daarom in ieder geval op de zaken vooruitlopen. ‘Het is nog te vroeg om lessen te trekken uit de experimenten die zijn gestart in diverse gemeenten,’ onderschrijft de Vereniging van Griffiers.
Dwingendere voorschriften
Bewonersorganisaties kijken er heel anders tegenaan. Zij vragen juist om dwingendere voorschriften, zo blijkt uit de reacties op de internetconsultatie. Het voorstel bevat een ‘kan’- bepaling, die gemeenten in staat stelt om voorwaarden te formuleren waaronder taakoverdracht aan ‘ingezetenen en maatschappelijke partijen’ kan plaatsvinden. ‘In het wetsvoorstel is het uitdaagrecht nog niet verankerd,’ stelt het Netwerk Right to Challenge.
Overheden zouden verplicht moeten worden tot uitwerking van de voorwaarden voor taakoverdracht. Dat moet dan tevens gelden voor samenwerkingsverbanden van gemeenten, bijvoorbeeld op het gebied van maatschappelijke ondersteuning, aldus het netwerk.
‘Ons bezwaar bij deze formulering is dat deze nog erg vrijblijvend is,’ aldus ook LSA bewoners. ‘Het is tijd om het uitdaagrecht beschikbaar te maken voor elk bewonerscollectief, ongeacht de gemeente waarin zij wonen.’
Een achteruitgang
Emeritus hoogleraar Henk Addink vindt het voorstel zelfs ‘een achteruitgang van het participatierecht van burgers op gemeentelijk niveau vergeleken met de huidige situatie’. Burgers kunnen al een verzoek indienen op grond van artikel 5 van de Grondwet, schrijft hij, ‘en iedere verbijzondering daarvan betekent een beperking’.
