Wat is de lering die uit het Fyra-debacle getrokken moet worden? Over de aanbestedingsfase die voor inkopers en contractmanagers het meest interessant is.
In een 519 pagina’s dik rapport komt de parlementaire enquêtecommissie Fyra tot de conclusie dat Murphy heeft toegeslagen in alle fasen van het ‘project’ Fyra. En hoe?! Zeker ook in de aanbestedingsfase die voor inkopers en contractmanagers het meest interessant is. Een understatement voor een trein die meer dan 5 jaar te laat wordt geleverd…
Fyra is de merknaam van de trein die met een snelheid van 250 km/u tussen Nederland en België zou gaan rijden. Maar de treinen vielen uit of hadden veel vertraging. Nog geen veertig dagen na de start van de dienst tussen Amsterdam en Brussel werd de Fyra in mei 2013 al weer van het spoor gehaald.
Fouten in de aanbesteding
NS start in 2002 een aanbesteding voor een nieuwe supersnelle trein. Geen enkele bestaande trein voldoet aan de specificaties. Treinenbouwers moeten een nieuwe trein ontwerpen en bouwen in drie jaar tijd. Het aantal treinen dat NS bestelt is erg laag, de eisen zijn complex en de voorwaarden zijn strikt. Kortom, een weinig aantrekkelijke opdracht waarvoor uiteindelijk slechts twee leveranciers te vinden zijn: Alstom en AnsaldoBreda.
NS vraagt in 2003 alleen aan AnsaldoBreda de aangeboden trein zo aan te passen, dat met hogere snelheid gereden kan worden, zodat de rijtijden naar Brussel gehaald zullen worden. AnsaldoBreda biedt hierop een trein aan met een maximumsnelheid van 250 km/u. Deze vraag wordt niet voorgelegd aan Alstom, waarmee de inschrijvers niet gelijk behandeld worden. Daarnaast vindt NS het een belangrijk pluspunt dat AnsaldoBreda een enkeldekstrein aanbiedt. Dat is raar, omdat in de aanbestedingsdocumentatie nadrukkelijk wordt gesteld dat zowel enkeldeks- als dubbeldekstreinen aangeboden mogen worden. Ook na indiening van de definitieve biedingen krijgt AnsaldoBreda een voorkeursbehandeling. Na de deadline van 5 december 2003 van de definitieve inschrijvingen staat NS AnsaldoBreda toe wijzigingen door te voeren in het ontwerp, waardoor er meer zitplaatsen in de trein passen. NS neemt deze extra zitplaatsen ten onrechte mee in de berekening van de prijs per zitplaats. Hierdoor komt AnsaldoBreda uiteindelijk op de laagste prijs per zitplaats (het belangrijkste gunningscriterium). Treinproducenten weten vooraf niet hoe de verschillende gunningscriteria ten opzichte van elkaar gewogen worden. Ook wordt gebruikgemaakt van een wachtkamerprocedure die niet van tevoren was beschreven.
NS verlaagt, nádat de inschrijvingen zijn gedaan, de bestelling van 23 naar 12 treinen terwijl ze al voor de sluitingsdatum wist dat er maar 12 besteld zouden gaan worden. Aanbieder Alstom brengt geen nieuwe aanbieding uit. Hierdoor blijft alleen de voor NS onbekende leverancier AnsaldoBreda uit Italië over.
Geen contractmanagement
In 2004 sluit NS de koopovereenkomst met AnsaldoBreda. De treinen moeten in 2007 geleverd worden. Vanaf het begin weet NS dat die planning onrealistisch is. De treinen worden uiteindelijk vijf jaar later geleverd dan gepland. AnsaldoBreda houdt zich tijdens het bouwproces niet aan de gemaakte afspraken. NS overweegt een paar keer om het contract op te zeggen, maar doet dit niet.
De slager keurt zijn eigen vlees
De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) is verantwoordelijk is voor de toelating van de Fyra op het spoor. De ILT toetst alleen op papier; ze inspecteert geen enkele trein. De ILT vertrouwt blindelings op de keuringsinstantie Lloyd’s, die zelf ook niet alle treinen inspecteert. De keuringen van Lloyd’s worden door AnsaldoBreda betaald. Het toezicht gaat ten onrechte teveel uit van vertrouwen.
Al met al kost het hele Fyra-drama de belastingbetaler 790 miljoen euro, staat de reiziger nog steeds in de kou en heeft Wilma Mansveld geen baan meer….
Auteur Wim Nieland is directeur publiek bij adviesbureau Aeves. Aeves adviseert, levert interim oplossingen en voert executive search diensten uit voor alle commerciële functies binnen een organisatie (inkoop, sales, marketing en communicatie). Kijk voor meer informatie op: www.aeves.com. In december 2014 won Aeves de Gouden FD Gazelle Award als snelst groeiend bedrijf van Nederland.
Geef een antwoord