De gemeenteraad heeft drie taken: het volk vertegenwoordigen, kaders stellen en controle uitoefenen. Bij het laatste kan de raad gebruikmaken van de resultaten van het interbestuurlijk toezicht door Gedeputeerde Staten.
De gemeenteraad is niet de enige die het lokaal bestuur controleert. Voor alle medebewindstaken die bij wet aan de gemeenten zijn opgedragen, zijn de provincies toezichthouder. Uitzondering hierop vormen enkele medebewindstaken waarop het Rijk op basis van de Gemeentewet zelf toezicht uitoefent.
Gemeenten worden dus door de provincie gecontroleerd op een aanzienlijk aantal taakgebieden. Raadsleden zijn zich hiervan lang niet altijd bewust. De meesten weten nog wel dat de provincie het financieel toezicht uitoefent, maar er is veel meer. De provincie houdt toezicht op de gemeenten op nog vijf andere gebieden:
- Archief- en informatiebeheer: beoordelen van de jaarlijkse rapportage van het college aan de raad over het archief- en informatiebeheer;
- Huisvesting vergunninghouders: bepalen of gemeenten de halfjaarlijkse taakstelling over de huisvesting van vergunninghouders naleven;
- Monumentenzorg: de wijze waarop gemeenten hun taken op het gebied van het beschermen en onderhouden van archeologie, cultuurhistorie en monumentenzorg uitvoeren;
- Omgevingsrecht: beoordelen van het periodiek beleidsplan handhaving, het jaarlijks uitvoeringsplan handhaving en het jaarlijks evaluatieverslag hiervan;
- Ruimtelijke ordening: beoordelen of structuurvisie(s) en bestemmingsplannen actueel zijn.
Volgende vraag is dan natuurlijk: komt deze voor de controlerende taak zeer relevante informatie tijdig bij de gemeenteraad? Onlangs schreef hoogleraar Klaartje Peters: ‘De gemeenteraden ontvangen van hun colleges niet alle relevante rapporten en oordelen van toezichthouders.’
Volgens haar onderzoek moet dit ‘in belangrijke mate bij de toezichthouders zelf worden gezocht: die lijken niet erg gespitst op het belang van de gemeenteraad als eerste controleur van het gemeentebestuur, en communiceren niet met de raad, noch over de resultaten, noch over de programmering van hun toezichtactiviteiten in het (boven)lokaal bestuur.’
Afspraken Etten-Leur
Welke oplossingen zijn denkbaar om te zorgen dat de gemeenteraad wél tijdig de resultaten van het interbestuurlijk toezicht van de provincie ontvangt? Ik schets hier de afspraken die de gemeenteraad en het college van Etten-Leur met elkaar hebben gemaakt:
- Stuur de toezichtinformatie die je als college van de provincie ontvangt direct door aan de gemeenteraad. De provincie adviseert ook de toezichtbrieven te delen met de gemeenteraad. Wij hebben daaraan toegevoegd om deze direct na ontvangst te delen, zodat de gemeenteraad tijdig kennis kan nemen van de provinciale toezichtbevindingen en deze ook direct kan agenderen wanneer hiervoor aanleiding bestaat.
- Neem de score van het interbestuurlijk toezicht op in jaarverslag en jaarrekening, en doe als raad bij de vaststelling van de jaarstukken op basis van deze toezichtinformatie een uitspraak over de mate waarin het college heeft voldaan aan haar wettelijke medebewindstaken (agendapunt 3 ondertekende raadsbesluit).
Hopelijk kunnen deze praktische afspraken ook andere gemeenteraden helpen tijdig en beter gebruik te maken van de provinciale toezichtinformatie.
Wim Voeten is raadsgriffier in de gemeente Etten-Leur.
