• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
  • Skip to footer
  • Contact
  • Nieuwsbrief

Gemeente.nu

Nieuws voor gemeenten

  • Bedrijfsvoering
    • Aanbestedingen
    • AI
    • Belastingen
    • Burgerzaken
    • Communicatie
    • Digitalisering
    • Financiën
    • Ondernemersbeleid
    • Organisatie
    • Privacy
    • Vergunningen
  • Sociaal
    • Bijstand
    • Decentralisatie
    • Integratie
    • Jeugdzorg
    • Onderwijs
    • Ouderen
    • Schuldhulp
    • Sport
    • Werk
    • Wmo
  • Veiligheid
    • Boa
    • Cybersecurity
    • Evenementen
    • Handhaving
    • Ondermijning
    • Openbare orde
  • Ruimte & Milieu
    • Afval
    • Bodem
    • Bouw
    • Duurzaamheid
    • Energie
    • Infrastructuur
    • Leefomgeving
    • Omgevingswet
    • Smart city
  • Loopbaan
    • Cao
    • Integriteit
    • Leiderschap
    • Mobiliteit
    • Ontwikkeling
    • Pensioen
  • Bestuur
    • College
    • Gemeenteraad
    • Participatie
    • Samenwerking
    • Raadsledennieuws (archief)
  • Partners
    • KaFra Housing
    • KPN
    • Lefebvre Sdu
    • Segment
  • Whitepapers
  • Opleidingen

Kaderstelling en controle in de praktijk

4 juni 2019 door Klaartje Peters

Lees voor

Een raadslid is niet alleen volksvertegenwoordiger, maar heeft ook twee andere belangrijke rollen in de lokale democratie: het stellen van kaders en het controleren van het bestuur. Hoe groter en belangrijker het gemeentelijk takenpakket, hoe belangrijker die twee rollen zijn. Maar wat weten we eigenlijk over de praktijk van kaderstelling en controle in Nederlandse gemeenten: hoe vullen raadsleden die rollen in. En doen ze het goed?

We weten niet veel over de manier waarop raadsleden in de praktijk hun kaderstellende en controlerende rol vervullen. Onderzoek hiernaar is uiterst schaars. Dat is verrassend, zeker als je je realiseert dat er de laatste jaren veel zorgen worden geuit over de staat van de lokale democratie in ons land. Hoe terecht zijn die zorgen eigenlijk, als we zo weinig weten over de wijze waarop raden hun werk doen? In opdracht van het Ministerie van BZK namen de auteurs deze vraag als uitgangspunt voor een onderzoek naar het raadswerk in de praktijk. In tien gemeenten, variërend in grootte en ligging in het land, onderzochten zij op welke wijze raadsleden gebruikmaken van de kaderstellende en controlerende instrumenten die hen ter beschikking staan.

Kaderstelling

Kaderstelling blijkt in de praktijk een vrij passieve bezigheid van raadsleden. Of het nu de financiële kaders van de begroting zijn, de verordeningen of de beleidsmatige kaders in de vorm van visies en nota’s, het is bijna altijd het college dat de kaders formuleert. De gemeenteraad stelt deze kaders al dan niet na enige discussie en soms met amendementen vast. Een enkele keer nemen raadsleden het initiatief, met een motie en soms met een initiatiefvoorstel, maar zeker dat laatste is een uiterst arbeidsintensief instrument en wordt maar weinig gebruikt.

Is het erg dat de kaders bijna altijd door het college worden geformuleerd? Nee, op zich niet. Als het college de raad waar nodig betrekt en de goede kaders voorlegt, waarbij helder is wat de keuzemogelijkheden en de consequenties van die keuzes zijn, kan de raad zijn kaderstellende rol goed vervullen. Maar het onderzoek laat zien dat er in dat opzicht nogal wat ontevredenheid heerst binnen gemeenten: zonder dat er een gedeeld beeld is van wat ‘goede kaders’ zijn, zijn veel raadsleden, collegeleden en ambtenaren niet tevreden over het kaderstellende proces en over de uitkomsten ervan. Met name over de sturende werking van de programmabegroting als kaderstellend instrument heerst ontevredenheid bij raadsleden. In veel gemeenten wordt dan ook gesleuteld aan de inrichting en soms de behandelwijze van de begroting, zonder dat dit vooralsnog veel effect lijkt te hebben.

Controle

Om het bestuur te controleren staat gemeenteraden een brede range aan controle-instrumenten ter beschikking, waarvan een belangrijk deel – denk aan mondelinge en schriftelijke vragen – gericht is op informatievergaring. Het onderzoek laat zien dat een deel van de beschikbare instrumenten niet of heel weinig wordt gebruikt, en dat heeft gevolgen voor de kwaliteit van de informatievoorziening. We zien dat in elk geval bij rekenkameronderzoek, andere vormen van (doelmatigheids- en doeltreffendheids)onderzoek en een goed functionerende auditcommissie. Ook het bij de dualisering ingevoerde instrument van de raadsenquête wordt niet of nauwelijks gebruikt, zo blijkt. Het onderzoek laat zien dat raadsleden zich zeker niet altijd goed geïnformeerd voelen. In hoeverre dat terecht is, is moeilijk vast te stellen. Er is namelijk geen eenduidige en objectieve norm voor goede informatievoorziening. Zo zijn politieke scheidslijnen tussen coalitie en oppositie vaak bepalend voor de vraag of de raadsleden goed geïnformeerd worden, én zich goed geïnformeerd voelen. Wat wel kan worden vastgesteld, is dat in sommige gemeenten de kwaliteit van de informatievoorziening slechts weinigen tevreden stelt, zoals ook al bleek uit eerder verkennend onderzoek naar de informatievoorziening aan raden (P. Castenmiller, M. van Dam en K. Peters (2013). “… geven de raad alle inlichtingen …”, Den Haag: Stichting Decentraalbestuur.nl)

Tot slot is er nog de praktische kant: uit het onderzoek blijkt dat de soms ronduit slechte digitale informatievoorziening in veel gemeenten een serieuze handicap is voor raadsleden om hun controlerende werk goed te kunnen uitvoeren. Ook belemmerend werkt het toenemend gebruik van enkel audio- of videoverslagen in plaats van schriftelijke verslagen of notulen van raadsvergaderingen en zeker commissievergaderingen.

Controle door raadsleden behelst naast informatieverwerving ook beoordeling, namelijk een vergelijking van de verkregen informatie met de norm c.q. de kaders. In het onderzoek is duidelijk gebleken dat die beoordeling weinig of enkel impliciet plaatsvindt. Enkel het vragen van informatie wordt door veel raadsleden beschouwd als het geven van invulling aan hun controlerende verantwoordelijkheden. Gesteld kan worden dat het controlerende werk in die zin vaak niet (of niet zichtbaar) wordt ‘afgemaakt’. Dat geldt niet voor de financiële controle, die met de behandeling en vaststelling van de jaarrekening wel een duidelijk, formeel moment van beoordeling kent.

Ondersteuning

Naast kaderstelling en controle is er tot slot ook nog de ondersteuning van de gemeenteraad. De meeste raadsleden zijn tevreden over het functioneren van hun griffier. Maar een deel van hen heeft wel degelijk behoefte aan meer (inhoudelijke en strategische) griffieondersteuning. Hetzelfde is in zekere zin het geval met de fractievergoedingen, bedoeld voor inhoudelijke ondersteuning, die in veel gemeenten niet veel om het lijf hebben of zelfs – in strijd met de wet – volledig ontbreken. Soms liggen hier politieke of machtsargumenten aan ten grondslag. Een veelgehoord argument bij raadsleden voor deze minimale invulling is dat de raad niet te veel geld mag uittrekken voor ‘zichzelf’. Daarbij wordt over het hoofd gezien dat raadsleden hun werk doen ten behoeve van de inwoners. Ambtelijke bijstand voor raadsleden is in de onderzochte gemeenten in het algemeen beschikbaar en werkt meestal naar tevredenheid, hoewel er opvallend veel onduidelijkheid bestaat over de afbakening met andere vormen van informatieverwerving, zoals technische vragen en ondershandse vragen.

Conclusie en aanbevelingen

Het onderzoek laat zien dat het raadsinstrumentarium voldoende mogelijkheden biedt voor kaderstelling en controle, maar dat de meeste betrokkenen vinden dat de kaderstelling en controle door gemeenteraden beter kan, en beter moet. Raadsleden vinden controle zelf vaak lastig. Zij moeten zich ervan bewust zijn dat controleren méér is dan vragen stellen, en de aanbeveling aan hen is daarom om controle zichtbaar en structureel onderdeel van het raadswerk te maken. De raad als geheel wordt met klem geadviseerd niet te bezuinigen op de eigen ondersteuning. Voor goede kaderstelling en vooral controle is het soms nodig om de politieke tegenstellingen terzijde te schuiven en expliciet het perspectief van de raad als geheel te kiezen.

Griffiers en burgemeesters kunnen in hun rol als strategisch adviseur, coach en natuurlijk raadsvoorzitter ook een bijdrage leveren aan versterking van de kaderstelling en controle door de raad. Zij hebben ieder een eigen verantwoordelijkheid om te werken aan verbetering van de informatievoorziening aan de gemeenteraad en de positionering van de gemeenteraad in bredere zin. We voegen daar nadrukkelijk aan toe dat de informatievoorziening door bestuur en ambtelijke organisatie in veel gemeenten veel beter kan. Een goed werkende driehoek van burgemeester, griffier en de gemeentesecretaris kan daarbij een nuttig instrument zijn.■

 

Klaartje Peters, hoogleraar lokaal en regionaal bestuur aan de Universiteit Maastricht

klaartjepeters@gmail.com

Peter Castenmiller, senior consultant voor gemeenten bij PBLQ

petercastenmiller@decentraalbestuur.nl

Tagged With: Kaderstelling Filed Under: Raadsledennieuws

Reageer
Vorige artikel
Ed Nijpels over de effecten van het Klimaatakkoord op de gemeente
Volgende artikel
Moreel leiderschap

Reader Interactions

GERELATEERD

Kaders zijn kleren van de keizer

Opinie ‘Kaders’ zijn de nieuwste kleren van de keizer

Eigenlijk moeten we er een keer mee ophouden. Het begrip kaderstelling dekt de lading niet, heeft het nooit gedaan, suggereert duidelijkheid en vastigheid, maar biedt dat allesbehalve. Kaders hebben iets vierkants en tastbaars. Maar het ongrijpbare laat zich slechts beschrijven en benaderen. De gemeenteraad heeft een overzichtelijk takenpakket samengevat in enkele artikelen in de Gemeentewet:... lees verder

Opinie Kaders vragen om kennis

De raad moet kaders stellen. Dat is een belangrijk mantra geworden in het lokaal bestuur. Maar kunnen gemeenteraden dat wel en worden ze door het college in de gelegenheid gesteld? En wat is ervoor nodig om ‘goede’ kaders te stellen?  Het woord ‘kaderstellen’ komt in de Gemeentewet niet voor. Toch wordt dit sinds de invoering... lees verder

Geef een reactie Reactie annuleren

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Primary Sidebar

TOPVACATURES

Beleidsadviseur Arbeidsmarkt en Talentontwikkeling – Gemeente Tilburg

Consulent Wmo – Gemeente Gooise Meren

Meer vacatures

LAATSTE ARTIKELEN

houten huis fabriek

Groene woningbouw noodzakelijk voor CO₂-reductie

3 juli 2025

Wijzigingen wetten en regels voor gemeenten per 1 juli 2025

2 juli 2025

Lokale journalistiek toekomstbestendig maken

2 juli 2025

Gemeentelijke maatregelen tegen de hitte

1 juli 2025

Omgevingswet-ICT piept en kraakt onder zware geometrie

1 juli 2025

GEMEENTE.NU PARTNERS

De missie van Segment
  • Segment

De missie van Segment

‘Met een integrale aanpak kun je de jeugd beter helpen’
  • Segment

‘Met een integrale aanpak kun je de jeugd beter helpen’

‘Alles onder de Wet open overheid is openbaar, tenzij…’
  • Segment

‘Alles onder de Wet open overheid is openbaar, tenzij…’

‘Nieuwe locatie voor een school roept vaak weerstand op’
  • Segment

‘Nieuwe locatie voor een school roept vaak weerstand op’

Crisisbeheer: voorbereiden op cyberaanvallen 
  • Segment

Crisisbeheer: voorbereiden op cyberaanvallen 

Vernieuwend opleidingsaanbod gebiedsontwikkeling
  • Segment

Vernieuwend opleidingsaanbod gebiedsontwikkeling

Leergang Ambtelijk Vakmanschap: groeien als ambtenaar
  • Segment

Leergang Ambtelijk Vakmanschap: groeien als ambtenaar

‘Het oliemannetje in de gemeentelijke machine’
  • Segment

‘Het oliemannetje in de gemeentelijke machine’

Nieuwe trainingen informatieveiligheid bij Segment
  • Segment

Nieuwe trainingen informatieveiligheid bij Segment

Eigen academie Maastricht biedt medewerkers ruime keuze
  • Segment

Eigen academie Maastricht biedt medewerkers ruime keuze

Burgerzaken gaat terug naar school: een nieuw concept
  • Segment

Burgerzaken gaat terug naar school: een nieuw concept

20 juni: Informatiebijeenkomst Diplomalijnen NLQF-6
  • Segment

20 juni: Informatiebijeenkomst Diplomalijnen NLQF-6

Vijf adviezen om je team up-to-date te houden
  • Segment

Vijf adviezen om je team up-to-date te houden

De drie p’s van Segment
  • Segment

De drie p’s van Segment

Segment: partner in gemeentelijke ontwikkeling
  • Segment

Segment: partner in gemeentelijke ontwikkeling

De Wet open overheid is voor iedereen relevant
  • Segment

De Wet open overheid is voor iedereen relevant

Het diploma Burgerzaken haal je bij Segment
  • Segment

Het diploma Burgerzaken haal je bij Segment

‘Neem je bivak en je matties mee’
  • Segment

‘Neem je bivak en je matties mee’

Warmdraaien voor de Omgevingswet: praktische kennis voor een naadloze overgang 
  • Segment

Warmdraaien voor de Omgevingswet: praktische kennis voor een naadloze overgang 

Vijf tips voor een betere dienstverlening en klantgerichtheid
  • Segment

Vijf tips voor een betere dienstverlening en klantgerichtheid

‘Een feestje van de ceremonie maken’
  • Segment

‘Een feestje van de ceremonie maken’

Van bestemmingplan naar omgevingsplan
  • Segment

Van bestemmingplan naar omgevingsplan

Bereid je voor op extra paspoort- en ID-kaartaanvragen
  • Segment

Bereid je voor op extra paspoort- en ID-kaartaanvragen

Professioneel risicomanagement steeds belangrijker
  • Segment

Professioneel risicomanagement steeds belangrijker

Aan de slag met de Wet open overheid
  • Segment

Aan de slag met de Wet open overheid

Nieuw: Leergang adviseur integrale gebiedsontwikkeling 
  • Segment

Nieuw: Leergang adviseur integrale gebiedsontwikkeling 

Zomerkorting bij Segment! 
  • Segment

Zomerkorting bij Segment! 

Nieuw personeel in een financiële functie snel inwerken 
  • Segment

Nieuw personeel in een financiële functie snel inwerken 

Vermijd de valkuil van niet integer handelen door raadsleden
  • Segment

Vermijd de valkuil van niet integer handelen door raadsleden

Modules Burgerzakendiploma’s in Noord- en Zuid-Nederland te volgen
  • Segment

Modules Burgerzakendiploma’s in Noord- en Zuid-Nederland te volgen

Beleidsadviseur onderwijs? Deze nieuwe cursus is voor jou
  • Segment

Beleidsadviseur onderwijs? Deze nieuwe cursus is voor jou

Beteugel agressie tegen publieke medewerkers – drie tips
  • Segment

Beteugel agressie tegen publieke medewerkers – drie tips

Zo kom je tot een robuuste begroting
  • Segment

Zo kom je tot een robuuste begroting

Vijf redenen om voor Segment te kiezen
  • Segment

Vijf redenen om voor Segment te kiezen

Online BRP-cursus: ‘Even wennen, maar veel geleerd’
  • Segment

Online BRP-cursus: ‘Even wennen, maar veel geleerd’

Eerste Hulp bij Verkiezingen
  • Segment

Eerste Hulp bij Verkiezingen

Juiste identiteitsvaststelling – belangrijker dan ooit
  • Segment

Juiste identiteitsvaststelling – belangrijker dan ooit

De missie van Segment
  • Segment

De missie van Segment

‘Met een integrale aanpak kun je de jeugd beter helpen’
  • Segment

‘Met een integrale aanpak kun je de jeugd beter helpen’


Footer

Snel naar

  • Aanbestedingen
  • AI
  • Financiën
  • Handhaving
  • Integriteit
  • Leefomgeving

Meer Gemeente.nu

  • Nieuwsbrief
  • Facebook
  • Twitter
  • Linkedin
  • Events

Help

  • Adverteren
  • Contact
  • Spelregels

Powered by Lefebvre Sdu

  • Disclaimer
  • Privacy Statement & Cookieverklaring
lefebvre SDU