Intussen is wel algemeen bekend dat de enige democratische oplossing tot flexibel, snel en met hoge kwaliteit reageren op de maatschappelijke dynamiek via regisseren loopt. Maar ja, zeggen dat je iets bent is iets anders dan het doen.
-COLUMN-
Neem het regieteam. Dit essentiële team bevindt zich rechtstreeks rondom het college van B&W. Als schakel tussen samenleving en bestuur geven ze idealiter leiding aan de uitvoering. Het regieteam bestaat uit mensen met een indrukwekkende combinatie van vakkennis en vaardigheden.
De hybride gemeente
Regisseren betekent in principe dat de niet-kernactiviteiten op afstand staan. Tegenwoordig kiezen de meeste gemeenten een tussenvorm. Sommige uitvoeringstaken blijven wel bij de gemeente zelf. Feitelijk een vorm van front- en backoffice. Mooi ideaal maar waar gaat het mis? Als de “interne afstand” niet wordt doorgevoerd lopen de geïntroduceerde regie vaardigheden kapot op de blijvende “machinebureaucratie”-cultuur. Het regieteam krijgt onvoldoende positie. Opvallend is dat het team de naam bestuursondersteuning of iets dergelijks meekrijgt dat vervolgens in een strak corset van regels wordt gedwongen. Gevolg? De samenleving en het bestuur komen nauwelijks aan de bak bij het bepalen van de feitelijke uitvoeringsbeslissingen.
Gaan gemeenten het redden?
Tja, verandering beweegt zich ergens tussen opvattingen van gemeentebestuur, ondernemingsraad en managers. De veranderruimte blijft meestal bij een “shuffle” van leidinggevenden. Voor de zoveelste keer beginnen ze enthousiast aan hun nieuwe taak. Na verloop van tijd slaat bij de hybride vorm te vaak het oude gedrag toe. Leidinggevenden worden beheersmanagers en toezichthouders die lopen aan de leiband van – helaas te vaak ook – traditionele bestuurders. Zo wint bij de hybride veranderaanpak het verleden.
Remedie?
Als je kiest voor regisseren, sloop dan de piramidale organisatie en saneer overbodige organisatie onderdelen. Toch hybride? Maak dan van de eigen uitvoeringsonderdelen een strak klant gestuurde back-office dat wordt aangestuurd door een kwalitatief sterk regieteam. Geef het regieteam de positie die bij regisseren hoort. Geef duidelijke bestuurlijke doelen mee, investeer in vaardigheden rondom beleidsregie; opdrachtgeven, netwerken, integriteit, resultaten bereiken, samenwerken, bewaken en politiek-bestuurlijke verantwoording. Zo niet gaan gemeenten op banken lijken. Naar binnen gekeerd met nauwelijks maatschappelijk toegevoegde waarde waar de klant niet bestaat, waar vernieuwing wordt geblokkeerd en medewerkers in strakke procedure-pas lopen.
Hoe kom je er?
Ook bij de hybride vorm blijft het nodig de overgangsrisico’s te managen. Kernaandacht gaat uit naar tijdsbeslag en voldoende financiële middelen voor bij-, omscholing en uittreding. Om de “afhaakreflex” te tackelen veel aandacht voor omgaan met onderbroken continuïteit, afhakende werknemers en onbekwame implementatie. Formeer tijdelijk multidisciplinaire teams met een opdracht. Ook duidelijk definiëren van functies voordat mensen worden geselecteerd. De meest capabele moet de functie krijgen. Je hebt immers de beste talenten nodig op de juiste plek. Wees bedacht op stagnatie door tussentijds van kleur verschieten van het college. Huur een bekwame mensgerichte procesbegeleider met kennis van regisseren in die beschikt over de flexibiliteit en capaciteit om tussentijdse veranderingen zo in te passen dat de vaart erin blijft.
Lef?
Om het regieteam in haar sturende kracht te zetten vraagt een hybride regisserende gemeente om een snelle en ingrijpende omslag naar regisseren. Scherpe messen maken immers schone wonden. Daarna kan ze niet alleen tegen een stootje. De dynamiek van de samenleving en de democratie is meteen in balans.
