• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
  • Skip to footer
Lees voor
  • Contact
  • Nieuwsbrief

Gemeente.nu

Nieuws voor gemeenten

  • Bedrijfsvoering
    • Aanbestedingen
    • AI
    • Belastingen
    • Burgerzaken
    • Communicatie
    • Digitalisering
    • Financiën
    • Ondernemersbeleid
    • Organisatie
    • Privacy
    • Vergunningen
  • Sociaal
    • Bijstand
    • Decentralisatie
    • Integratie
    • Jeugdzorg
    • Onderwijs
    • Ouderen
    • Schuldhulp
    • Sport
    • Werk
    • Wmo
  • Veiligheid
    • Boa
    • Cybersecurity
    • Evenementen
    • Handhaving
    • Ondermijning
    • Openbare orde
  • Ruimte & Milieu
    • Afval
    • Bodem
    • Bouw
    • Duurzaamheid
    • Energie
    • Infrastructuur
    • Leefomgeving
    • Omgevingswet
    • Smart city
  • Loopbaan
    • Cao
    • Integriteit
    • Leiderschap
    • Mobiliteit
    • Ontwikkeling
    • Pensioen
  • Bestuur
    • College
    • Gemeenteraad
    • Participatie
    • Samenwerking
    • Raadsledennieuws (archief)
  • Partners
    • KaFra Housing
    • KPN
    • Lefebvre Sdu
    • Segment
  • Whitepapers
  • Opleidingen

Explosie van samen werken

18 september 2014 door Redactie Gemeente.nu

Samenwerkingen zijn nodig, dat is evident. Toch zijn ze een bron van ergernis en ongenoegen. Hoe creëer je het juiste ‘Umfeld.’

Dit artikel is het eerste deel van een drieluik. In het eerste deel wordt een lans gebroken voor gemeentelijke stelselregie. Deel twee gaat nader in op de wijze hoe aan deze stelselregie vorm en inhoud kan worden gegeven. Deel III sluit af met de menselijke kant van samenwerking.

Gemeentelijke samenwerking is niet nieuw. In de vorige eeuw werden gemeentelijke nutsvoorzieningen massaal ondergebracht in samenwerkingsverbanden. Op dit moment zijn deze voorheen gemeentelijke taken bijna geheel overgebracht naar de private markt. Het aandelenbelang van gemeenten in nutsbedrijven is hier een laatste overblijfsel van. Daarnaast werden taken op het gebied van milieu en volksgezondheid in uitvoerende diensten samengebracht.

Naast genoemde samenwerkingsvormen op uitvoerende taken, bleef samenwerking tot aan het einde van de vorige eeuw veelal beperkt tot ‘bestuurlijk overleg’ in regio’s. Deze overleggen vonden plaats langs de lijn van de bestuurlijke portefeuilles. Bekende portefeuilles waren economie, werkgelegenheid, milieu, verkeer, sociale zaken, veiligheid, toerisme. Resultaat van de samenwerking was ‘afgestemd beleid’. Keerzijde was dat deze samenwerkingsvormen veelal werden ervaren als afstandelijk. Zo werd het trouwens ook omschreven: uitvoering “op afstand zetten”.

Op dit moment neemt het aantal gemeentelijke samenwerkingsverbanden explosief toe. Het begrotingsvolume van gemeenten dat naar samenwerkingsverbanden gaat loopt op van circa 35-40% naar zo’n 60%. De decentralisaties geven hier een enorme impuls aan. Daarbij wordt samengewerkt op het gebied van inkoop enerzijds en integrale toegang anderzijds. Parallel daaraan wordt ook op andere gebieden concreet vormgegeven aan samenwerking, bijvoorbeeld op het gebied van bedrijfsvoering, basisregistraties, dienstverlening. Opvallend is dat er nu veel meer op wordt ingezet dat gezamenlijk wordt ‘gewerkt’. Van samenwerken naar ‘samen werken’.

Bovenstaande tendens in samenwerking heeft een aantal belangrijke achtergronden. Ten eerste is er de onvrede over de huidige samenwerkingsverbanden terwijl samenwerken noodzakelijk is vanwege de omvang van de inhoudelijke vraagstukken waarvoor de gemeenten staan. Ten tweede werken gemeenten op meerdere schalen en in verschillende samenstellingen samen. Ten derde zijn de samenwerkingsgebieden steeds meer onderling gerelateerd.

Meerdere schalen

Onbekend met de intensiteit van samenwerking die in de toekomst zou ontstaan, zijn gemeenten een aantal samenwerkingsverbanden aangegaan. Een belastingsamenwerking met negen gemeenten, een archief samenwerking met vier gemeenten en een gezamenlijk sociale dienst met een naburige gemeente. De gemeente waarmee de gezamenlijke sociale dienst is opgericht, participeert niet in de belastingsamenwerking. We kunnen nog wel even doorgaan, het onderstaande plaatje schetst een voorbeeld.

[([002_413_RBIAdam-image-1602664.jpeg]:inzetmiddel)]

 

 

Hiermee is het begin ontstaan van een lappendeken aan samenwerkingen. Bovendien verschillen deze samenwerkingsverbanden veelal ook nog qua rechtsvorm en qua governance structuur.

Onderlinge relaties

Een ander kenmerk is de onderlinge afhankelijkheid van de onderwerpen waarop wordt samengewerkt. Een voorbeeld ter verduidelijking. De basisregistratie persoonsgegevens wordt gebruikt bij de integrale toegang in het sociale domein, in het KCC maar ook in het veiligheidshuis. Op al deze onderwerpen wordt samengewerkt. Dit betekent dat de ene samenwerking afhankelijk is van de andere samenwerking. De integrale toegang kan niet goed functioneren als de basisregistratie persoonsgegevens niet goed wordt beheerd.

….en nog meer complexiteit
Bovenstaande kenmerken van samenwerking schetsen een complexiteit die alleen maar toeneemt. Er wordt namelijk niet alleen onderling door gemeenten samengewerkt maar gemeenten werken ook samen met andere publieke en private partijen. Deze partijen bedienen meerdere gemeenten. Deze partijen hebben te maken met verschillende gemeenten en verschillende gemeentelijke samenwerkingsverbanden. Hoewel gemeenten zich hier niets aan gelegen hoeven te laten liggen, doen zij dit wel. Er wordt wel degelijk rekening gehouden met het werkgebied van bureau jeugdzorg, met de indeling van het politiedistrict, de veiligheidsregio en bijvoorbeeld de arbeidsregio. Ieder beleidsveld kent zijn eigen geografische indeling.

Uitdaging
Bovenstaande complexiteit in gemeentelijke samenwerking dreigt onbestuurbaar en onbeheersbaar te worden. Er zijn twee belangrijke vragen voor gemeenten:

  1. Op welke gebieden werken wij samen op welke schaal?
  2. Wie stuurt op de samenhang in samenwerking?

Visie op samen werken
Als gemeenten hadden kunnen voorzien hoe snel en divers de verschillende vormen van samenwerking zich zouden ontwikkelen, hadden zij een duidelijk kader opgesteld voor deze vormen van samenwerking. Vragen zouden zijn beantwoord zoals:

  1. Welke schalen onderkennen we?
  2. Op welke gebieden willen we samenwerken?
  3. Wat doen we waarom op welke schaal?

Ons inziens moet dit nog steeds gebeuren ook al zijn er een aantal onomkeerbare processen op gang gebracht. Mogelijk doen zich in de toekomst gelegenheden voor om zaken te repareren. Bovenstaande vragen moeten in de gestelde volgorde worden beantwoord.

Kies voor vaste schaalgroottes
Gemeenten zouden zich sterk moeten maken voor maximaal gestandaardiseerde schalen. Dit maakt samenwerking niet alleen bestuurbaar en beheersbaar maar bevordert ook de integraliteit tussen de verschillende onderdelen. Een zelfde ‘set’ aan bestuurders en ambtenaren werkt met elkaar samen waardoor men elkaar weet te vinden. De uitdaging is om op de grootste schaal hierover een discussie met elkaar te hebben.

[([003_577_RBIAdam-image-1602680.jpeg]:inzetmiddel)]

 

 

Wat is onopgeefbaar?
Een visie op regionale samenwerking, betekent allereerst een visie op de rol van de gemeente in haar omgeving. Binnen veel gemeenten speelt op dit moment de discussie over het zijn van regisserende, contracterende of faciliterende gemeente. Het is belangrijk om deze visie goed te operationaliseren. Als er vanuit de omliggende gemeenten een vraag komt om mee te doen met een samenwerking, dient het antwoord direct duidelijk te worden uit deze visie. Daarom is het misschien beter om niet te formuleren wat eventueel door derden kan worden uitgevoerd maar om te formuleren wat hoe dan ook op de schaal van de gemeente belegd dient te blijven.

Van inhoud naar proces

De eerste vraag die beantwoord moet worden is op welke gebieden er samengewerkt wordt. Deze vraag wordt terecht aangevlogen vanuit de inhoud. We werken samen op het gebied van ICT of Jeugd of Sociale zaken. Omdat samenwerken alleen lukt als mensen hun werk op dezelfde manier uitvoeren, moet de vraag vanuit de “platte” inhoud direct worden verbreed naar hoe de processen die bij die inhoud horen eruit zien. Op welke schaal willen wij samenwerken als het gaat over bedrijfsvoeringsprocessen? Op welke schaal willen wij samenwerken op het gebied van de integrale toegang, basisregistraties, publieke dienstverlening, etc? Daarbij is het belangrijk om het proces als uitgangspunt te nemen. Vragen die daarbij spelen zijn:

Gaat het om dienstverlenings- of beheerprocessen?Betreft het front- of backoffice activiteiten?Betreft het politiek-bestuurlijk gevoelige onderwerpen?Etc…

Metasturing
Naast bovenstaande visie op regionale samenwerking dient er nog iets te gebeuren; metasturing. Er ontstaan op dit moment stelsels. Stelsels voor jeugd, stelsels voor veiligheid, stelsels voor zorg, etc. Een dergelijk stelsel bestaat uit gemeenten, samenwerkingsverbanden en ketenpartners. Het ontwerpen van dergelijke stelsel is reeds een eerste antwoord op het inzichtelijk en beheersbaar maken van de complexiteit. De grote vraag is echter; wie is eigenaar van het stelsel? Wie brengt de wijzigingen aan als dit nodig is? Dat is niet de individuele gemeente. Dat is zeker niet de ketenpartner. Het is ‘iemand’ die op de schaal van het stelsel doorslaggevende invloed heeft om wijzingen aan te brengen in het stelsel.

Het succes of falen van de toekomstige stelsels van samenwerking staat of valt met de invulling van deze rol. Een rol die kan worden uitgevoerd door een regionaal gremium. Maar dit gremium moet dan wel de formele macht en het informele gezag hebben zodat alle betrokkenen in het stelsel zich voegen naar dit gremium.

Waar het hier feitelijk om gaat is dat er een regisseur moet zijn van een bepaalde schaal. Daar treedt dan ook een geweldig dilemma op. Het dilemma tussen gemeentelijke autonomie enerzijds en regionaal stelselbeheer anderzijds. Alle antwoorden zijn nog niet gegeven. Duidelijk is wel dat de komende tijd in het teken zal moeten staan van regie op het stelsel.

Nabrander
Misschien vinden sommigen bovenstaande naïef. Er zijn immers al een veiligheidsregio’s, omgevingsdiensten en vele andere vormen van samenwerking. Inderdaad, maar daar staat tegenover dat het kiezen is tussen niks doen en daarmee nog meer complexiteit, of alles in het werk stellen om de bestaande samenwerkingsvormen bestuurbaar en beheersbaar te maken en toekomstige samenwerkingsvormen binnen gestelde kaders plaats te laten vinden. Aan u de keuze.


Over de Auteurs:

  • Drs. E.J. van Genderen RA MPM is partner en consultant bij Advante. Erik Jan is gespecialiseerd in vraagstukken op het gebied van sturing en beheersing.

  • Drs. J. Silfhout MBA is partner en consultant bij Advante. Hans is gespecialiseerd inrichtingsvraagstukken en procesmanagement.

Tagged With: regie, samenwerking Filed Under: Loopbaan, Organisatie, Samenwerking

Reageer
Vorige artikel
'Vrij spel voor overlast'
Volgende artikel
Startschot voor reorganisatie Amsterdam

Reader Interactions

Geef een reactie Reactie annuleren

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Primary Sidebar

TOPVACATURES

Senior Beleidsmedewerker Wmo – Gemeente Eindhoven

Strategisch Financieel Adviseur – Gemeente Westland

Senior adviseur ruimtelijke ordening – Gemeente Waddinxveen

Toezichthouder (fysieke leefomgeving, bouw- en woningtoezicht) Gemeente Hoeksche Waard

Meer vacatures

LAATSTE ARTIKELEN

Nieuwe inzichten over levensloop woningen

13 juni 2025

19 juni | Bezwaar en beroep decentrale overheden

12 juni 2025

makelaar huizenprijzen

Huizenprijzen blijven komende jaren doorstijgen

12 juni 2025

25 sep | Driedaagse opleiding Ondermijning

12 juni 2025

Algoritmekader

Amsterdam gestopt met AI-pilot voor bijstandsaanvragen

12 juni 2025

GEMEENTE.NU PARTNERS

‘Met een integrale aanpak kun je de jeugd beter helpen’
  • Segment

‘Met een integrale aanpak kun je de jeugd beter helpen’

‘Alles onder de Wet open overheid is openbaar, tenzij…’
  • Segment

‘Alles onder de Wet open overheid is openbaar, tenzij…’

‘Nieuwe locatie voor een school roept vaak weerstand op’
  • Segment

‘Nieuwe locatie voor een school roept vaak weerstand op’

Crisisbeheer: voorbereiden op cyberaanvallen 
  • Segment

Crisisbeheer: voorbereiden op cyberaanvallen 

Vernieuwend opleidingsaanbod gebiedsontwikkeling
  • Segment

Vernieuwend opleidingsaanbod gebiedsontwikkeling

Leergang Ambtelijk Vakmanschap: groeien als ambtenaar
  • Segment

Leergang Ambtelijk Vakmanschap: groeien als ambtenaar

‘Het oliemannetje in de gemeentelijke machine’
  • Segment

‘Het oliemannetje in de gemeentelijke machine’

Nieuwe trainingen informatieveiligheid bij Segment
  • Segment

Nieuwe trainingen informatieveiligheid bij Segment

Eigen academie Maastricht biedt medewerkers ruime keuze
  • Segment

Eigen academie Maastricht biedt medewerkers ruime keuze

Burgerzaken gaat terug naar school: een nieuw concept
  • Segment

Burgerzaken gaat terug naar school: een nieuw concept

20 juni: Informatiebijeenkomst Diplomalijnen NLQF-6
  • Segment

20 juni: Informatiebijeenkomst Diplomalijnen NLQF-6

Vijf adviezen om je team up-to-date te houden
  • Segment

Vijf adviezen om je team up-to-date te houden

De drie p’s van Segment
  • Segment

De drie p’s van Segment

Segment: partner in gemeentelijke ontwikkeling
  • Segment

Segment: partner in gemeentelijke ontwikkeling

De Wet open overheid is voor iedereen relevant
  • Segment

De Wet open overheid is voor iedereen relevant

Het diploma Burgerzaken haal je bij Segment
  • Segment

Het diploma Burgerzaken haal je bij Segment

‘Neem je bivak en je matties mee’
  • Segment

‘Neem je bivak en je matties mee’

Warmdraaien voor de Omgevingswet: praktische kennis voor een naadloze overgang 
  • Segment

Warmdraaien voor de Omgevingswet: praktische kennis voor een naadloze overgang 

Vijf tips voor een betere dienstverlening en klantgerichtheid
  • Segment

Vijf tips voor een betere dienstverlening en klantgerichtheid

‘Een feestje van de ceremonie maken’
  • Segment

‘Een feestje van de ceremonie maken’

Van bestemmingplan naar omgevingsplan
  • Segment

Van bestemmingplan naar omgevingsplan

Bereid je voor op extra paspoort- en ID-kaartaanvragen
  • Segment

Bereid je voor op extra paspoort- en ID-kaartaanvragen

Professioneel risicomanagement steeds belangrijker
  • Segment

Professioneel risicomanagement steeds belangrijker

Aan de slag met de Wet open overheid
  • Segment

Aan de slag met de Wet open overheid

Nieuw: Leergang adviseur integrale gebiedsontwikkeling 
  • Segment

Nieuw: Leergang adviseur integrale gebiedsontwikkeling 

Zomerkorting bij Segment! 
  • Segment

Zomerkorting bij Segment! 

Nieuw personeel in een financiële functie snel inwerken 
  • Segment

Nieuw personeel in een financiële functie snel inwerken 

Vermijd de valkuil van niet integer handelen door raadsleden
  • Segment

Vermijd de valkuil van niet integer handelen door raadsleden

Modules Burgerzakendiploma’s in Noord- en Zuid-Nederland te volgen
  • Segment

Modules Burgerzakendiploma’s in Noord- en Zuid-Nederland te volgen

Beleidsadviseur onderwijs? Deze nieuwe cursus is voor jou
  • Segment

Beleidsadviseur onderwijs? Deze nieuwe cursus is voor jou

Beteugel agressie tegen publieke medewerkers – drie tips
  • Segment

Beteugel agressie tegen publieke medewerkers – drie tips

Zo kom je tot een robuuste begroting
  • Segment

Zo kom je tot een robuuste begroting

Vijf redenen om voor Segment te kiezen
  • Segment

Vijf redenen om voor Segment te kiezen

Online BRP-cursus: ‘Even wennen, maar veel geleerd’
  • Segment

Online BRP-cursus: ‘Even wennen, maar veel geleerd’

Eerste Hulp bij Verkiezingen
  • Segment

Eerste Hulp bij Verkiezingen

Juiste identiteitsvaststelling – belangrijker dan ooit
  • Segment

Juiste identiteitsvaststelling – belangrijker dan ooit

De missie van Segment
  • Segment

De missie van Segment


Footer

Snel naar

  • Aanbestedingen
  • AI
  • Financiën
  • Handhaving
  • Integriteit
  • Leefomgeving

Meer Gemeente.nu

  • Nieuwsbrief
  • Facebook
  • Twitter
  • Linkedin
  • Events

Help

  • Adverteren
  • Contact
  • Spelregels

Powered by Lefebvre Sdu

lefebvre SDU