Gemeenten verlost van vieze luiers

Gemeenten hikken al jaren tegen de gescheiden inzameling van luiers aan. Goed voor het klimaat, inwoners waarderen het, maar de kosten zijn hoog. Dit gaat veranderen: staatssecretaris Heijnen wil de rekening bij de industrie neerleggen.

De jaarlijks berg aan vieze luiers in ons land bedraagt zo’n 200 duizend ton. Nog eens een zelfde hoeveelheid komt vrij bij ziekenhuizen en zorgcentra voor ouderen. Het huishoudelijk restafval bestaat voor ruim 7 procent uit wegwerpluiers en incontinentiemateriaal.

Verbranding stilgevallen

Het merendeel van het luierafval kende tot voor kort maar één bestemming: de verbrandingsoven. Van 1999 tot 2008 konden gemeenten hun luiers aanleveren bij Knowaste in Arnhem, dat jaarlijks 35 duizend ton luiers kon verwerken. Maar dit Canadese bedrijf ging failliet en daarna viel het stil.

Met hun hoogwaardige papiervezels en kunststof blijken luiers een uitermate geschikt recyclingproduct. De technologie om het luierafval aan te pakken, is al langer beschikbaar. Er staat desondanks maar één recyclinginstallatie in ons land die luiers kan verwerken.

De machine bij de afvalverbrandingsinstallatie van ARN in Weurt vergist de organische stromen uit de luiers tot biogas en wint de plasticfracties terug voor hergebruik. Door de hoge temperaturen tijdens het proces worden bacteriën en ziektekiemen gedood. De installatie verwerkt jaarlijks 15.000 ton, nog geen 4 procent van wat er per jaar aan luierafval vrijkomt. Nog een puntje: zonder subsidie van het Rijk zou de installatie niet bestaan.

Recycling luiers beperkt

De geringe recyclingcapaciteit is het belangrijkste obstakel voor gemeenten om vieze luiers gescheiden in te zamelen. Dat bleek begin dit jaar uit een enquête onder gemeenten. Veel van hen zijn er daarom juist mee gestopt. Weer andere gemeenten begonnen er om dezelfde reden niet eens aan.

De luierinzameling in speciale wijkcontainers bleek bovendien gevoelig voor dumping van ander restafval. Inzameling op de milieustraat is voor de meeste gemeenten een stap te ver.

Intussen betalen gemeenten die uit duurzaamheidsambitie luiers wèl gescheiden inzamelen tientallen euro’s meer aan de poort van de verbrandingsoven. Voor deze gemeenten speelt mee dat inwoners de mogelijkheid om luiers te scheiden zeer waarderen, blijkt ook uit de enquête. De resultaten zijn in die zin ook uitstekend. Voor de gemeente is het echter veel goedkoper de luiers in het restafval te laten zitten.

Producenten verantwoordelijk

De Tweede Kamer klaagt al langer dat het Rijk te weinig doet om de berg luierafval terug te dringen. Staatssecretaris Vivianne Heijnen (milieu) heeft nu toegezegd een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) in te gaan stellen op luiers en incontinentiemateriaal. In een recente Kamerbrief over de voortgang van de circulaire economie kondigt ze de UPV aan.

Producenten worden dan wettelijk verplicht zelf de inzameling en recycling te regelen en te bekostigen. Gemeenten krijgen voor hun inspanningen een vergoeding.

De UPV komt er mede op aandringen van branchevereniging NVRD van publieke afvalbedrijven, die ervoor pleit de gemeentelijke inzamelaars een formele plek te geven bij de invulling van de UPV met de industrie.

Luiers volgen de trend

Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid is in Nederland al langer in zwang voor producten zoals autobanden, batterijen, elektronica, accu’s en verpakkingen. De toevoeging ‘uitgebreide’ slaat op de verantwoordelijkheid van de industrie voor de volledige levenscyclus van een product, dus ook in de afvalfase.

De UPV moet producenten ertoe aanzetten recyclebare luiers te maken. Ook preventie is een aandachtspunt, zoals het gebruik van wasbare luiers. In het in maart verschenen uitvoeringsprogramma voor huishoudelijke afvalstromen zet ook staatssecretaris Heijnen hierop in. Zo wil ze in een aantal gemeenten pilots in kinderdagverblijven uitvoeren.

De gemeente Lansingerland is in juli al onder dertig gezinnen met een dergelijke proef gestart. De gemeente Heerenveen deed drie jaar terug al een proef. De conclusies van dergelijke experimenten blijken zonder uitzondering positief. Het merendeel van de deelnemende ouders blijft de herbruikbare luiers gebruiken voor hun kroost.

Wassen met subsidie

Aalten voerde in juni een subsidieregeling in voor wasbare luiers. Inwoners krijgen bij de geboorteaangifte een waardebon van 50 euro, bedoeld voor een proefpakket. Inwoners die al wasbare luiers hebben aangeschaft, kunnen een deel van de kosten terugkrijgen.

In een studie in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat adviseert ingenieursbureau Tauw de afvalregelgeving aan te passen, zodat het kunststof uit gerecycled luiermateriaal een hoogwaardigere toepassing kan krijgen. Nu heeft dat nog de afvalstatus.

Plannen voor recycling

De aangekondigde UPV leidt al tot meer recyclingplannen. Zo wil de Metropool Regio Amsterdam (MRA) in het Westelijk Havengebied in 2024 een recyclinginstallatie realiseren voor jaarlijks 25.000 ton luiers. Slechts één procent van de vieze luiers in de MRA-regio wordt op dit moment gescheiden ingezameld.

De invoeringsdatum van de UPV op luiers is nog niet vastgesteld.

Vanaf 2023 gaat een dergelijke regeling al in voor afgedankte kleding.

Voor de recycling van jaarlijks 1,6 miljoen afgedankte matrassen is sinds begin 2022 een verplichte vorm van producentenverantwoordelijkheid van kracht.

Tagged With: afval scheiden, afvalverwerking, gescheiden afval, milieu, recycling Filed Under: Afval, Ruimte & Milieu