De verliezen op grond zijn tot 5,7 miljard euro opgelopen. Wat zijn de mogelijkheden om het tij te keren?
Het bedrag blijkt uit onderzoek van Peter van Bosse, partner bij Fakton, en zijn collega’s. Zij onderzochten de 200 grootste gemeenten van Nederland. De verliezen zijn het grootst in de Randstad, vooral in Zuid-Holland. “In de G4 zijn miljoenen euro’s weg”, weet Van Bosse. “Je ziet ook dat juist de grootste gemeenten forse ingrepen doen.”
Eerst maar even de boekhoudkundige maatregelen, waarover de meeste discussies gaan. Het afwaarderen van grond en het treffen van voorzieningen. Prima ingrepen, maar volgens Van Bosse lang niet genoeg om het tij te keren. Een heel pakket aan maatregelen is nodig.
Regio
“Je kan ook minder projecten doen en van de projecten die wel doorgaan een succes maken”, adviseert de kenner van het onderwerp. Samengevat is het zaak dat gemeenten het probleem zien en lef tonen door maatregelen én verlies te nemen. Punt is wel dat het ontbreekt aan regionale afstemming. Meerdere gemeenten moeten het erover eens zijn dat er gesneden moet worden in projecten. De provincie zou hier mooi de regie kunnen pakken, maar dit laat nog te wensen te over.
“De regionale afstemming moet herijkt worden”, stelt Van Bosse. “Het is raar dat de provincies hier geen eenduidige kijk op hebben. Het is van groot belang hier lijn in te krijgen.”
Kansen
Nee, het is niet enkel kommer en kwel. Het is wel het moment om in te grijpen. Stel eerst de vraag wat de rol van de gemeente is in de ruimtelijke ordening van de toekomst. “Een helder beeld van je dorp of stad is nodig om investeerders naar je gemeente te halen. Waar moet je wel en juist niet investeren? En beredeneer het antwoord vanuit de vraag.”
Dit is de uitgelezen tijd om kijken naar het financiële en maatschappelijke rendement, en om daar haast mee te maken, zegt Van Bosse. “De verliezen zijn een structureel probleem geworden, maar laten we niet alleen pessimistisch zijn.” Want ja, er zijn mogelijkheden.
Ingrepen
Verlaag de grondprijs, is het eerste advies. Maak het, met andere woorden, aantrekkelijk om te investeren in de gemeente. Ook is het mogelijk om het erfpacht weer in te voeren. Dat drukt de financiële lasten van investeerders, maar heeft tot spijt van de partner een wat negatieve bijklank gekregen. “Maar goed, wanneer zijn volgens de meeste mensen de mooiste huizen gebouwd? In de jaren ’30, op basis van erfpachtconstructies. Indertijd was het net zo goed crisis, waarmee de cirkel rond is.”
Om de verliezen op te vangen, moeten gemeenten ook bezuinigen op de eigen organisatie. Als ze minder projecten ontwikkelen, hebben ze ook minder mensen nodig. Het is niet anders. Er is een harde reset nodig. Verder zou het goed zijn als gemeenten geen additionele eisen naast het Bouwbesluit stellen. “Dat is niet van deze tijd en dit soort extra wensen kosten veel geld.”
Het goede nieuws: de bouwkosten dalen, onder meer omdat het materieel steeds goedkoper wordt. Al met al zijn er best wat redenen om het probleem als uitdaging te zien. “Gemeenten moeten de boer op.”
