Gemeenten weten vaak niet goed wat ze met een toenemende polarisatie en boosheid van burgers over de impact van de multiculturele samenleving moeten doen. Dit blijkt uit een verkenning van Kennisplatform Integratie & Samenleving onder tien grote en middelgrote gemeenten.
Het platform voerde de verkenning uit nadat Utrecht en nog een aantal gemeenten hadden gevraagd om kennis over de achtergronden en de omvang van boosheid onder burgers én mogelijkheden om de polarisatie te verminderen. Er heerst een vermoeden van toename van de weerstand tegen asielzoekers en migranten omdat bij sommige gemeenten er recent enkele incidenten plaatsvonden, rond een moskee of een azc. Ook spelen signalen van discriminatie en spanningen rond de ‘Zwarte Pietendiscussie’ mee.
Ingrijpen
Dat leidde tot het rapport ‘Boze burgers, omgaan met weerstand tegen de multiculturele samenleving’. Tot nu toe hebben de ondervraagde gemeenten nog onvoldoende handvatten om dergelijke spanningen te voorkomen en tegen te gaan. Gemeenten richten zich tot nu toe vooral op interveniëren naar aanleiding van concrete gebeurtenissen, zoals de komst van een asielzoekerscentrum of een nieuwe moskee. Het gaat dan om inspraakavonden en het betrekken van bewoners.
Een aantal gemeenten heeft projecten om de binding tussen bevolkingsgroepen te versterken, bijvoorbeeld door ontmoeting en interculturele dialoog. Enkele gemeenten vragen zich af in hoeverre de overheid zich kan of moet bemoeien met dit soort denkbeelden van boze burgers. Om in te grijpen heb je een straf- of bestuursrechtelijk kader nodig.
Onvrede
Gemeenten hebben moeite om de onvrede in beeld te krijgen en weten niet hoe ze de kans op escalatie kunnen inschatten. Onderzoeker Hans Bellaart beveelt gemeenten aan te focussen op het signaleren van onrust en daarvoor gebruik te maken van bestaande netwerken in de wijken. “Er zijn verschillende gradaties van boosheid en bij ieder past een bepaalde aanpak. Met bezorgde burgers kun je goed in gesprek gaan. Extreme uitingen die haat oproepen en discriminerend zijn moeten we echter duidelijk begrenzen. De politie moet dan ingrijpen, zeker bij dreiging van geweld”, aldus Bellaart.
Voorkomen polarisatie
Om polarisatie te voorkomen raadt de onderzoeker aan te investeren in het ‘grijze midden’. “Deze zwijgende meerderheid wordt door radicale voortrekkers uitgedaagd om een extreem standpunt te kiezen. Daar moeten zij weerstand tegen kunnen bieden. Het lijkt beter te werken als er op kleine schaal in de wijk gezamenlijk wordt gewerkt aan het oplossen van maatschappelijke problemen, zoals huisvesting, schulden en overlast”, stelt Bellaart. “Gemeenten willen van elkaar leren en samen nieuwe projecten op dit gebied ontwikkelen en evalueren. Dat lijkt mij een goed idee”.
@PJWesterhof: volledig eens. Wat gemeenten zich mogelijk te weinig afvragen is hoe zij het zo ver hebben kunnen laten komen. Wat bedoelt is als ‘volksvertegenwoordiging’ of ‘civil servant’ lijkt in de praktijk meer op een bastion waar ambtenaren en politici vooral op elkaar gericht zijn. Burgerparticipatie is meestal óf bedreigend óf een instrument om te bezuinigen. De kern zit m in het teveel ontbreken van een luisterend oor in een vroeg stadium. In mijn boekje ‘Waarom gemeenten niet naar burgers luisteren’ komen al deze aspecten aan de orde. Overigens is de agressie die geuit is steeds op plekken geweest waar groepsbijeenkomsten waren georganiseerd. Arnhem heeft hier van geleerd, door inwoners uit te nodigen en individueel te woord te staan. Werkte uitstekend, maar neemt niet weg dat het probleem al veel eerder ontstaan is.
“Met bezorgde burgers kun je goed in gesprek gaan”
Zou het niet kunnen dat overheden nalaten vooraf met de burger ‘in gesprek te gaan’, en voor zover men wél in gesprek gaat nalaat te luísteren? Laat staan te luisteren naar bezorgde burgers met een allochtone achtergrond?