Niet wateroverlast maar droogte is hét probleem

Gemeenten dreigen een klimaatfout te begaan. Door te investeren in het bestrijden van wateroverlast veroorzaken gemeenten een grotere ‘droogteschadepost’.

Nederlandse gemeenten zien wateroverlast door hevige neerslag als het meest urgente klimaatprobleem. Dit blijkt uit de vorige maand verschenen ‘Gemeentelijke barometer fysieke leefomgeving’. Toenemende droogte is echter een groter probleem.

Hevige neerslag maar ook droogte

Uit de op 2 juni gepresenteerde ‘Gemeentelijke barometer fysieke leefomgeving‘ komt naar voren dat 83 procent van de Nederlandse gemeenten wateroverlast door hevige neerslag als het meest urgente klimaatprobleem ziet. Uit eerdere onderzoeken blijkt echter dat in laag Nederland –  de Randstad, het Groene Hart en delen van de Noordelijke provincies – toenemende droogte door klimaatverandering een belangrijker probleem is. In die gebieden verdient juist de aanvoer van water prioriteit.

Eenzijdige investering

Om de aanpak van klimaatproblemen te kunnen financieren geeft acht op de tien gemeenten aan dat de rioolheffing met zo’n 10 procent kan stijgen. Hierdoor is tot 2050 ongeveer 4 miljard extra te besteden. Gemeenten dreigen deze miljarden echter eenzijdig te investeren in maatregelen voor hevige neerslag. Er zijn juist investeringen nodig om water aan te voeren in de slappe bodem onder de Randstad, het Groene Hart en delen van de Noordelijke provincies. Sterker nog, door maatregelen om regenwater snel af te voeren, wordt de verdroging na zware neerslag alleen maar ernstiger. Hier is dan sprake van een zogenaamde ‘klimaatfout’; maatregelen voor het ene probleem veroorzaken weer een ander probleem.

Als investeringen tegen verdroging uitblijven, dreigt voor tientallen miljarden droogteschade te ontstaan. Op basis van onderzoek van Deltares (2012) gaat het om een mogelijke schadepost van circa 35 miljard tot 2050.

Droogteschade

Droogteschade in dorpen en steden kent grofweg twee varianten: schade door bodemdaling en schade door het rotten van paalfunderingen onder gebouwen. De klei- en veenbodem in laag Nederland zakt als deze droogvalt. Alles wat op die bodem staat en wat in die bodem zit, zakt mee. Dit kan tot schade leiden aan bebouwing en infrastructuur. Dat merken we ook dit jaar, want 2015 verloopt tot nu toe uitzonderlijk droog. Zo meldde Liander op 3 juli een stroomstoring en ontstaan er verzakkingen in wegen en scheuren in riolering en huizen.

Paalrot

Om te zorgen dat gebouwen niet meezakken met de bodem, worden ze op palen gebouwd. Vroeger gebruikte men daarvoor houten palen. Het nadeel daarvan is, dat deze palen gaan rotten als ze droogvallen. In droge perioden bestaat het risico dat funderingen telkens een stukje verder rotten. Na verloop van tijd kan de fundering het gebouw niet meer dragen.

Rolverdeling waterschap en gemeente

Dat de toenemende droogte niet als voornaamste knelpunt wordt gezien binnen gemeenten, kan te maken hebben met de rolverdeling tussen waterschap en gemeente. Wellicht is de veronderstelling bij gemeenten, dat het waterschap wel zorgt voor de nodige wateraanvoer. Als actief beheerder van het oppervlaktewater kan het waterschap echter binnen de dorpen en steden niet in voldoende mate zorgen voor grondwateraanvulling. Daarin zal de gemeente een rol moeten spelen. Het vaktechnische Waterforum Online kopte op 1 juli met “Waterschappen goed voorbereid op ernstige droogte“. In dat bericht is ook duidelijk te lezen dat het waterschap zich richt op natuur, landbouw en waterkeringen. Niet op droogte in dorpen en steden.

Over de auteur:
Stan Geurts van Kessel is werkzaam bij Wareco ingenieurs