De eerste overheden zijn amper gestart met oefenen of het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) vertoont al scheurtjes. De ICT blijkt instabiel en kampt met storingen. Wat ook gevolgen heeft voor de DSO-werkplaatsen van de VNG.
Steeds meer gemeenten sluiten aan op de landelijke voorziening van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Daarmee zijn ze in principe klaar om hun systemen te testen, net als provincies en waterschappen. Zaak is dat de overheden hun systemen beproeven voor de hele DSO-keten van omgevingsplan of verordening tot vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH).
DSO in de vingers krijgen
Daar moeten ze een aantal basishandelingen voor in de vingers krijgen. Zo moeten ze omgevingsplannen en verordeningen kunnen publiceren en wijzigen en vergunningaanvragen kunnen ontvangen, dus hun vergunningensystemen ontsluiten. Gemeenten moeten het DSO kunnen vullen met ‘toepasbare’ regels. Dat laatste is nodig voor de vragenbomen, die bij zo’n 160 veelgebruikte type aanvragen worden gebruikt. Als een initiatiefnemer zo’n vragenboom doorloopt, krijgt ‘ie alleen de voor zijn activiteit relevante vragen en indieningsvereisten voorgelegd. Voor elk van drie ketens moeten softwarepakketten gereed worden gemaakt. Er zijn zo’n tien softwareleveranciers bij betrokken.
Een aantal overheden is inmiddels begonnen met het testen van hun systemen in de DSO-keten. Softwareleveranciers klagen echter dat het DSO steeds meer haperingen geeft nu een groeiend aantal overheden dat gaat doen, zoals bij het publiceren van omgevingsplannen en verordeningen. Om gemeenten te ondersteunen is de gemeentelijke koepel VNG verspreid over het land begonnen met DSO-werkplaatsen.
Bij het publiceren en wijzigen van omgevingsplannen gaat het in de werkplaatsen om maar een handvol regels die op een beperkt geografisch gebied van toepassing zijn. Deze tests verlopen redelijk vlot.
Overdaad aan content
Heel anders ligt dat bij provincies en waterschappen, die een veel complexere geometrie kennen. Plansoftwareleverancier Tercera stelt dat er hierdoor ‘veel fout gaat’ bij het Kadaster, dat is belast met de presentatie van ruimtelijke plannen op de viewer Regels op de Kaart in aanbouw. De overdaad aan content vanuit provincies en waterschappen heeft ertoe geleid dat activiteiten uit de recent naar het DSO verwerkte omgevingsplannen nog niet zichtbaar zijn in het centrale register voor toepasbare regels (RTR). Daardoor worden de plannen niet volledig getoond. Het hiervoor benodigde synchronisatieproces is verstoord.
Onbekend is wanneer dit technisch mankement is opgelost. Doordat er zoveel wordt gepubliceerd aan plannen en verordeningen, dreigt het systeem in te storten, aldus Tercera dat pleit voor een gefaseerde invoering van Regels op de Kaart om intussen de constructie van het systeem te verbeteren.
Hinder van storing DSO
Ook de DSO-werkplaatsen en andere initiatieven in het land kunnen van deze technische storing hinder ondervinden, zo klinkt de waarschuwing op de site van het interbestuurlijke programma Aan de slag met de Omgevingswet (AdS). In februari beet Dronten het spits af als eerste DSO-werkplaats. Dinkelland, Drimmelen, Rotterdam, Texel en Zoetermeer zijn in maart begonnen. De pilot in Dronten was maar ten dele succesvol. Net voor de start van de werkplaats was al duidelijk dat de Flevo-gemeente de planketen nog niet kon testen.
De tests in de keten voor vergunningen en toepasbare regels waren wel mogelijk. Het niet kunnen uitvoeren van de plantest had te maken met de zoveelste update van het DSO. Dronten had geen tijd om deze nog door te laten voeren door de softwareleverancier. Ook de vertraagde oplevering van de STOP-TPOD-standaard (‘STandaard Officiële Publicaties met ToepassingsProfiel voor OmgevingsDocumenten’) speelt hier mee. Deze softwaretechnische uitwisselingsstandaard is nodig voor het publiceren en wijzigen van plannen.
Pas in februari kwam de standaard beschikbaar met een voldoende uitgewerkte mutatiefunctionaliteit voor het omgevingsplan. De standaard speelde vorig jaar een hoofdrol in het jaar uitstel van de Omgevingswet. In april gaat Dronten de ketentest nogmaals uitvoeren, en dan inclusief de planketen.
Uploaden ‘bruidsschat’
Overigens ging in Dronten ook het vullen van het register met toepasbare regels niet van een leien dakje. De gemeente koos voor deze test voor de Rijksregels uit de bruidsschat en niet voor gemeentelijke regels. Uit de bruidsschat werd de activiteit ‘bomen kappen’ omgezet in toepasbare regels en vervolgens naar het DSO geupload. Dat ging in eerste instantie mis, maar werd verholpen na een ingreep door softwareleverancier Berkeley Bridge. Zowel gemeenten als leveranciers hebben tijd nodig om de software goed te leren begrijpen, concludeert werkplaatscoach Frank van der Harst, die de DSO-werkplaats in Dronten begeleidt vanuit de VNG.
De storingen illustreren dat er nog veel nodig is voor een goed werkend DSO. Eind van het jaar moeten alle overheden zijn aangesloten op de landelijke voorziening van het DSO, die door het Rijk wordt aangelegd. Volgens de wekelijkse Aansluitmonitor van het AdS hebben medio maart welgeteld 189 gemeenten een koppeling met het DSO-LV. September vorig jaar stond de teller nog op 126 gemeenten. In totaal hebben 327 gemeenten zich aangemeld voor aansluiting.
Schaduw over besluitvorming
De technische perikelen bij het DSO zullen ongetwijfeld hun schaduw werpen over de besluitvorming in de Eerste Kamer, die dit voorjaar nog groen licht voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet per 1 januari 2022 moet geven. De senaat is zeer kritisch op onvolkomenheden in het DSO. De VNG liet eerder weten dat als het DSO onvoldoende uit de verf komt, er noodvoorzieningen klaar moeten liggen. Ook bij eerdere oefeningen kwamen immers al problemen van technische aard in beeld.
Alles bij elkaar is niet alleen het DSO al jaren een struikelblok maar die hele Omgevingswet is een opgefokt circus waar niemand om heeft gevraagd. Alles wordt daaraan opgehangen maar vergeleken met huidige wetgeving is er totaal geen waarde. Het is een geldverslindende operatie waar gee mens bij de gemeente meer uit komt.