‘Betere ketenzorg schuldhulp, met burger centraal’

Het cement tussen de bouwstenen aanbrengen. Dat is figuurlijk gezien wat project DATT Werkt doet. Het project helpt gemeenten om effectiever schulden en armoede onder burgers aan te pakken. Dat doet zij door álle schuldhulp- en armoedebestrijdingsorganisaties in een gemeente bij elkaar te roepen, waarbij zij leren om als ketenpartners gezamenlijk knelpunten aan te pakken en verbetertrajecten te ontwikkelen. ‘Het helpt enorm als instanties elkaar weten te vinden én elkaars expertise gebruiken.’

Als je weet dat in één gemeente zich wel meer dan veertig instanties kunnen bezighouden met schuldhulp en armoedebestrijding, dan kan je je misschien ook wel voorstellen dat er door betere samenwerking tussen deze organisaties een wereld te winnen valt. In efficiëntie, maar ook in het op elkaar afstemmen van werkprocessen en het samen op gang brengen van een structurele verbetercyclus die aansluit op de burgers zodat het voor hen overzichtelijker wordt.

Tips en tricks
Dat is precies wat project DATT Werkt beoogt. Ministerie van SZW heeft een subsidie toegekend om het project als pilot in zes gemeenten door te voeren, waarbij Zaanstad, Venlo en Zaltbommel de aftrap hebben gedaan. De eerste resultaten zien er veelbelovend uit, al valt daar meer over te zeggen na afronding van de volledige pilot medio 2017. Alle “tips en tricks” uit de pilot worden na de pilots gebundeld in een digitale toolbox, die alle gemeenten gratis krijgen toegestuurd. ‘De digitale toolbox wordt geen receptenboek met pasklare oplossingen, hoor’, zegt Nelly Labrie, projectleider van DATT Werkt. ‘Maar het zal – gebaseerd op de goede ervaringen in de pilot – handvatten bieden die aan de lokale situatie zijn aan te passen.’

Perspectief van de burger
Gemeenten voeren de regie in schuldhulp en armoedebestrijding. Het opzetten van een ketenaanpak biedt hierbij voordelen. Doorgaans wordt de pilot dan ook “aangezwengeld” in overleg met de gemeente. De kracht van DATT Werkt is dat ze – bottum-up – aansluit op de kennis en ervaring die er lokaal al aanwezig is over armoede en schuldhulp. Daarnaast ligt nadrukkelijk de focus op het perspectief van de burger in armoede of met (dreigende) schulden. Hun  ervaringskennis is onontbeerlijk. Want ondanks alle goede intenties van instanties sluiten zij in taalgebruik, afspraken maken en verwachtingen niet altijd naadloos aan op de (mogelijk zeer emotionele) belevingswereld van deze burgers.

‘Door regionale verschillen verloopt de pilot niet in iedere gemeente exact hetzelfde’, vertelt Anja Tijdhof, eveneens projectleider van DATT Werkt. ‘Maar de bijeenkomsten volgen globaal gezien wel dezelfde lijn en dezelfde thema’s komen aan bod.’ In totaal gaat het om zes bijeenkomsten van een paar uur tot een hele dag, verspreid over een periode van drie maanden. Voor de eerste bijeenkomst worden de bestuurders en leidinggevenden van alle betrokken instanties in een gemeente uitgenodigd. ‘Daarbij leggen wij uit wat het project inhoudt’, zegt Tijdhof. ‘Door bestuurders en managers enthousiast te maken over het project, creëren we commitment. En dat is belangrijk voor het slagen van het project.’

Ketenspel
Voor de volgende twee bijeenkomsten nodigen zij zogenoemde sleutelfunctionarissen binnen de instanties uit. Het is belangrijk dat zij in hun eigen organisatie een voortrekkersrol vervullen. ‘Daarbij beginnen we met het spelen van ons zelfontwikkelde ketenspel. Een soort ganzenborden, maar dan over armoede en schulden’, zegt Tijdhof. ‘We merken dat mensen hier enorm enthousiast door worden; het helpt hen om zich te verplaatsen in elkaars organisaties. Ook geeft het aanleiding tot goede gesprekken en maakt het helder waar de knelpunten in de ketenzorg zitten. Bijvoorbeeld door een vraag “Als jij het voor het zeggen had, wat zou jij dan veranderen?”‘

Tunnelvisie
Daarop volgt een werkconferentie waarvoor een selectie van sleutelfunctionarissen, uitvoerend medewerkers en managers uit de betrokken schuldhulpinstanties wordt uitgenodigd, met een maximum van 150 personen. Tijdhof: ‘Er worden workshops en lezingen gehouden. Dan vertelt bijvoorbeeld een ervaringsdeskundige wat het allemaal met je doet als je schulden hebt. Rationaliteit laat je vaak in de steek, aanhoudende stress ondermijnt jouw functioneren, je steekt je kop in het zand. Of de paniek die kan toeslaan als je een brief met moeilijk taalgebruik krijgt van een instantie.’ Labrie: ‘Wat we vaak zien is dat er afgezien van armoede of schulden nog méér problemen spelen, zoals laaggeletterdheid. Ook hebben mensen met geldproblemen door spanning en overbelasting vaak last van een smalle focus, waardoor ze informatie niet meer goed opnemen.’ Tijdhof: ‘Door die tunnelvisie vergeten ze sneller een afspraak die één of twee weken eerder al is gemaakt. Dat is geen onwil of desinteresse, zoals hulpverleners soms denken. Maar een bijwerking van de stress. Stuur cliënten dan bijvoorbeeld een dag van tevoren een sms’je om ze te helpen herinneren aan de afspraak.’

Na deze conferentie gaan hulpverleners in groepjes samen verbeterplannen uitwerken. ‘Die verbeterplannen worden uiteindelijk weer gepresenteerd aan de bestuurders die bij de allereerste bijeenkomst waren’, vertelt Labrie. ‘Hun betrokkenheid is belangrijk om ervoor te zorgen dat de samenwerking ook ná de pilot blijft doorgaan.’

Gemeenten
De redenen waarom gemeenten meedoen aan de pilot liggen voor de hand, al zijn er wel subtiele verschillen. Tijdhof; ‘Gemeente Venlo wilde met de pilot input opdoen voor haar nieuwe beleidsplan Armoede en Schulden. Zaltbommel heeft tot doel om met de pilot een brede beweging tegen armoede te voeden. En voor Zaanstad is de doelstelling ervoor zorgen dat er niemand in haar gemeente nog in armoede leeft. De doelstellingen verschillen dus enigszins, maar bij de uitwerking gaat het steevast om het verbeteren van ketenzorg in schuldhulpverlening.’

Tagged With: burgerparticipatie, pilot, schuldhulp Filed Under: Bestuur, Participatie, Schuldhulp