De Commissie Toekomst en Transitie Sociale Werkvoorziening (TTSW) stelt voor de sociale werkvoorziening te splitsen: een deel van de mensen kan in een reguliere omgeving werken, een deel is aangewezen op beschermd werk.
In de visie van de commissie kunnen veel meer mensen met een functiebeperking aan het werk in een reguliere omgeving. De structurele krapte op de arbeidsmarkt biedt een kans om dit te bereiken. Wel waarschuwt de commissie voor al te groot optimisme. Om meer mensen aan het werk te krijgen, stelt de commissie voor met één landelijke detacheringsaanpak te gaan werken, met regionale uitvoerders en de gemeente als opdrachtgever. Voor werkgevers betekent dit dat zij zonder risico’s of veel administratieve rompslomp aan mensen kunnen komen en dat zij verzekerd zijn van goede begeleiding.
Beschermd Werk
Voor mensen die niet in een reguliere omgeving kunnen werken, stelt de commissie voor om, in samenwerking tussen de sociale werkvoorziening en de AWBZ, te komen tot Beschermd Werk. Deze bundeling van kennis en expertise leidt tot een kwalitatief hoogwaardige voorziening die eenvoudig werk biedt.
Besturing
De commissie gaat ook in op de besturing van de sociale werkvoorziening. Gemeenten nemen in hun rol als opdrachtgevers volgens de commissie te weinig verantwoordelijkheid. Een actieve en betrokken houding en een scheiding tussen opdrachtgeverschap, uitvoering en toezicht moet dit verbeteren.
Grote verschillen
In de analyse van de huidige situatie stelt de commissie vast dat er grote verschillen zijn tussen de Sociale Werkvoorzieningbedrijven. Een deel van de bedrijven is sterk naar buiten gericht en heeft al grote delen van de mensen ‘buiten het bedrijf’ aan het werk. Maar er zijn ook bedrijven waar de vernieuwing veel langzamer gaat. De commissie is van mening dat de vernieuwing bij die laatste groep sneller kan en moet.
Transitie en financiering
Om de vernieuwing te versnellen doet zij voorstellen voor het instellen van een onafhankelijk herstructurerings- en transitiefonds. Dit fonds gaat ondersteunen bij het veranderproces. De commissie is ook gevraagd om uitspraken te doen over de financiering. Daarover zegt de commissie dat de korting op de rijkssubsidie in combinatie met garanties voor de huidige arbeidsvoorwaarden leidt tot een financieel gat. Dit vraagt een forse inspanning van bedrijven, maar is ook een stimulans voor vernieuwing. De commissie meent dat er ruimte is voor efficiëntieverbetering, toename van de inkomsten – bijvoorbeeld door meer detacheringen – en roept op tot een zeer beheerste stijging van de SW loonkosten. Maar de commissie wijst er ook op dat de balans in orde moet zijn. Vernieuwing is goed, maar mag niet tot ongelukken leiden.
De Sociale Werkvoorziening (SW) verdient het!
De Commissie Westerlaken heeft een visionaire blik op de toekomst van de SW ontwikkeld.
Door de splitsing van taken in enerzijds beschermd werken en anderzijds toeleiding tot de arbeidsmarkt middels een detacheringfaciliteit, wordt de onmogelijke spagaat waarin de huidige SW-bedrijven zich bewegen: financieel rendement versus sociale doelstellingen, weg georganiseerd.
Door samenvoeging van de arbeidmatige activiteiten vanuit de AWBZ met de SW, ontstaat een nieuwe entiteit, beschermd werken, zonder winstoogmerk.
E?n van de grote verdiensten van de benadering van de Commissie is de non-institutionele benadering van de problematiek.
Het gaat de Commissie om de mogelijkheden en de ruggensteun voor mensen met een functiebeperking, die buiten het reguliere arbeidsmarktproces vallen en niet om het handhaven van huidige structuren en organisaties.
Het pleidooi van de Commissie om werkgevers die niet bereid zijn om mensen met een functiebeperking kansen te geven in het reguliere bedrijf, op straffe van boetes en uitsluiting van overheidsopdrachten, is moedig te noemen.
Het betoog voor een duidelijke scheiding van opdrachtgeverschap, uitvoering en toezicht voor de gemeenten zou hen, als muziek in de oren moeten klinken.
Gemeenten hebben immers te veel rollen in de Sociale Werkvoorziening: als aandeelhouder van het SW-bedrijf, als opdrachtgever vanuit de Gemeenschappelijke Regeling voor de uitvoering van de wettelijke taken en als opdrachtgever voor het uitvoeren van werk.
Het voorstel om de uitvoering van de detachering onder te brengen in maximaal zes uitvoerders en daarmee het regionale en/of gemeentelijke niveau te overstijgen, is eveneens een voorbeeld van een visionaire benadering.
En juist die benadering maakt de vaak zeer relevante aanbevelingen erg kwetsbaar.
Om met Willem Elsschot te spreken: ? tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren?.
Het transitieproces dat de Commissie beschrijft houdt onvoldoende rekening met re?le risico?s, actuele problemen en gevestigde belangen.
Het is maar de vraag of onze wetgever bereid is boetes op te leggen aan werkgevers die niet bereid zijn om mensen met een functiebeperking in dienst te nemen.
In de politieke verhoudingen is er nog nooit een meerderheid geweest om het bedrijfsleven harde verplichtingen op te leggen met boetesystemen, laat staan uitsluiting van overheidsopdrachten.
Zowel de Wet Samen als de WAGW zijn daar sprekende voorbeelden van.
Wanneer de beoogde verplichtingen voor werkgevers niet zouden doorgaan, komt het afbouwscenario van de Commissie van de huidige SW, in een heel ander daglicht te staan.
Veel Gemeenten willen op korte termijn zekerheid over de financi?le risico?s van de SW:
Het aanzuiveren van exploitatie tekorten en negatieve eigen vermogens, extra bijdragen per SE en het garant staat voor leningen. Dat perspectief geeft de Commissie hen niet, afgezien van een extra bijdrage voor de transitie van 50 miljoen euro.
De huidige SW-medewerkers, die buiten het SW-bedrijf aan het werk zouden kunnen en moeten, zullen vanuit hun huidige positie niet op voorhand staan te trappelen om afscheid te nemen van een sociale en veilige werkomgeving en van relatief goede arbeidsvoorwaarden.
Ondertussen hebben directies van SW-bedrijven de grootste moeite om de tekorten in de hand te handen, wachtlijsten niet te hoog te laten oplopen, omzet binnen te halen en te houden en het ziekteverzuim te beperken.
Een transitie zoals voorgesteld door de Commissie gaat alle dagelijkse bedrijfsbesognes en beleidsnota?s te boven.
Ook directies van AWBZ instellingen zullen niet op voorhand zitten te wachten op de nieuwe entiteit beschermd werken, met de gemeente in een regierol.
Ondanks de `wettelijke en praktische bezwaren` is het rapport niet minder relevant, echter de voorgestelde transitie zal meer tijd en geld kosten en vermoedelijk op sommige onderdelen in het geheel niet plaatsvinden, omdat belanghebbenden hun weg kie