‘Overheid en burgers zien eigen kracht anders’

“Zelfredzaamheid is een gelaagd begrip en dat zorgt voor veel verwarring”, zegt Lillian Linders, lector Sociale Studies bij Fontys Hogeschool.

“Vaak wordt zelfredzaamheid verward met zelf doen of alleen doen.” Linders kan het zich goed voorstellen dat het lijkt alsof zelfredzaamheid ingezet wordt als bezuinigingsmaatregel, zegt de lector tegen vakblad Zorg+Welzijn.

De overheid moet bezuinigen in de zorg, dus de inzet op zelfredzaamheid lijkt daardoor best verdacht, stelt de lector. “Maar wanneer je met zelfredzaamheid bedoelt dat je uitgaat van wat mensen nog kunnen, dan kun je daar niet tegen zijn lijkt me. Ik vind het dan ook typisch wanneer sociale professionals daarover klagen en zeggen: de burger kan dat niet.”

Zelfredzaamheid

Op het Zorg + Welzijn Jaarcongres op 10 september gaat Linders verder in op de perceptie van zelfredzaamheid. Want ook burgers en de overheid denken verschillend over dit begrip. ‘De overheid bedoelt: zo min mogelijk professionals inzetten en juist beroep doen op het sociale netwerk. Terwijl burgers zich juist zelfredzaam voelen omdat zij professionele zorg krijgen. Een beroep doen op familie en kennissen zorgt ervoor dat zij zich meer afhankelijk voelen.”

Linders deed in 2010 promotieonderzoek naar sociale samenhang en de bereidheid om elkaar te helpen. “De Wmo hecht veel waarde aan informele zorg, maar hoe realistisch is het verlangen om deze zorg te versterken?” vroeg de promovenda zich af. De hulpbereidheid onder mensen is er wel, concludeerde Linders. Maar mensen weten vaak niet van elkaar dat ze willen helpen en bovendien vinden mensen het vervelend om hulp te vragen, zo blijkt uit haar onderzoek. En dat belemmert de informele zorg. Volgens Linders ligt dat aan de angst voor afhankelijkheid. En aan de norm in de maatschappij die steeds meer is gericht op zelfredzaamheid en autonomie.

Eigen regie
Maar zelfredzaam zijn, betekent juist ook dat je je kwetsbaar moet opstellen, vindt Linders. ‘Wil je als alcoholist een stap naar herstel maken, dan moet je eerst erkennen dat je aan de drank bent. Kwetsbaarheid is een vies woord geworden, maar wel belangrijk in de weg naar eigen regie.’ Inmiddels is Linders bezig met nieuw onderzoek dat in het verlengde ligt van haar proefschrift. Thema’s zijn krachtgericht werken en de ondersteuning van mantelzorgers.