Vrijwilligers in bijstand doen schuldhulpverlening

In de Amsterdamse wijk Holendrecht helpen vrijwilligers hun buurtgenoten met schuldhulpverlening. “We zijn een soort voorportaal.”

Vrijwilliger Sandra helpt haar buurtgenoten in het zogenoemd Casa Jepie Makandra (CJM) in Holendrecht. Dit ‘buurthuis help elkaar’ is het centrum voor dit soort hulpverlening. Naast schuldhulpverlening, is er in het CJM ook les budgetteren, zijn er computerlessen en is er hulp bij de belastingaangifte. Verder zijn er sociale activiteiten, zoals koken, knutselen. Op maandag kan ontbeten worden voor 1 euro; het diner op donderdag kost 2,50.

Holendrecht heeft veel huishoudens met een laag inkomen, terwijl de vaste lasten hier relatief hoog zijn. Het CJM initiatief is opgezet door Juriaan Otto, die ook in het nabijgelegen Venserpolder actief is. Het project wordt ondersteund door woningcorporaties Eigen Haard en Stadgenoot en stadsdeel Zuidoost en draait hoofdzakelijk op vrijwilligers.

Schuldsanering
“We zijn is een soort voorportaal”, zegt Sandra. “Eigenlijk om voor te zijn dat cliënten ‘gedwongen’ worden via de maatschappelijke dienstverlening in de schuldsanering terecht te komen.”

Mensen met schulden melden zich vrijwillig aan voor hulp. “Bij het CJM is geen sprake van dwang en er volgt ook geen bevoogdend gesprek”, laat de vrijwilliger weten. “Dat maakt dat mensen met schuldproblemen zich hier op hun gemak vullen.” Sandra zelf is het praktijkvoorbeeld van een alleenstaande vrouw met kinderen die zich uit de schulden weet te werken.

“We verwachten wel medewerking van de cliënt”, vult haar collega Jessica aan.

“Een cliënt moet zelf meehelpen aan de oplossing.” Jessica wijst haar buurtgenoten op de grenzen van haar hulp. “Als mensen hun DigiD code kwijt zijn, kunnen ze best zelf een nieuwe aanvragen.” Alleen mensen die echt niet kunnen omgaan met internet en computers, worden ze geholpen.

Geen eigen kracht?
De mensen bij wie het overzicht totaal verdwenen is en het door psychische problemen aan kracht ontbreekt om zelf wat doen, kloppen aan bij maatschappelijke dienstverlening , waarmee het CJM goede contacten heeft. Er is overlap met werk; ook zijn er ‘grensgeval–cliënten’ die deels wel willen en deels niet kunnen.

Tijdens gesprekken met cliënten valt op dat ze graag zelf willen meedenken, maar ook dat ze veel positief bekijken en calculeren. Vakantiegeld, een vast werkcontract en opdrachten via een eigen zaak, het zijn allemaal onzekere nog niet verkregen inkomsten. Echter, veel cliënten gaan daar wel van uit. Is het een van de redenen in de schulden te raken?

Oorzaken
Schulden ontstaan hier onder meer door:

• Het verlies van werk (en een lager inkomen) kan funest zijn voor mensen met hoge lasten.
• Een deel van de mensen is gewend aan hoge uitgaven, uit de tijd toen ze meer geld op zakken hadden.
• Verder ontbreek het aan handigheid met administratieve kwesties, of de taalbeheersing is niet voldoende om deze voor elkaar te krijgen.

Een grote groep schuldenaren kan niet of nauwelijks lezen en schrijven. Dit zijn concrete problemen, waarbij CJM hulp biedt, en die veel effect kunnen opleveren. Moeilijker wordt het als de schulden zijn veroorzaakt door drugsverslaving, alcoholisme, of als de schuld veroorzaakt is door hoge uitgaven in een manisch-depressieve periode.

Hier is zorg de eerste prioriteit, al dan niet in combinatie met schuldsanering. Bij het buurthuis komen de cliënten bewust en vanuit vrije wil. Verslaafden hebben (het woord zegt het al) een minder vrije wil. Als dit ten grondslag ligt aan schulden, is zorg en hulp van maatschappelijke dienstverlening op zijn plaats.

Deurwaarders
Het CJM, drijvend op inspanning van vrijwillige hulpverleners, mag dan ongedwongen en aardig overkomen, een tandeloze tijger is het niet. De cliënten tekenen er bijvoorbeeld voor dat de hulpverleners namens de cliënt een deurwaarder mogen aanspreken. Dit om samen een betaling of schuldsanering af te stemmen.

De hulpverlener kan ook via deurwaarders inzicht krijgen in de BKR-gegevens van cliënten. Door hun praktijkervaringen hebben de vrijwilligers geleerd in wie je energie moet steken en wie je moet doorsturen.