Gemeenten hebben de energietoeslag uitgekeerd aan minstens 90 procent van de beoogde doelgroep, aldus Divosa. Volgens een peiling leidt dat inmiddels tot flinke tekorten. ‘Nu de werkelijke kosten zijn gemaakt, wordt duidelijk dat de helft van de gemeenten niet toekomt met het budget.’
De energietoeslag vond vorig jaar z’n weg naar de beoogde inwoners met lage inkomens, zo blijkt uit de peiling van Divosa. De vereniging van directeuren in het sociaal domein zocht uit wat de financiële gevolgen zijn voor de uitvoerende gemeenten.
Inkomensgrens
Gemeenten hebben de energietoeslag overwegend verstrekt aan inwoners met een inkomen tot 120 procent van het sociaal minimum. Lokale overheden hebben de vrijheid om te kiezen voor een andere inkomensgrens. Soms is de regeling langs die weg opgerekt. Drie kwart van de gemeenten hanteert volgens Divosa echter de genoemde norm.
Tekort middelen
Uit de peiling, waaraan 125 van de 342 gemeenten deelnamen, blijkt dat voor bijna de helft (48 procent) het budget niet toereikend is: de kosten van de toeslag zelf en de uitvoering vallen hoger uit. ‘De hoge bereikcijfers zijn meteen ook de belangrijkste verklaring die gemeenten geven voor het ontstaan van de tekorten: er zijn meer mensen geholpen dan verwacht.’
Een kwart van de gemeenten komt ongeveer uit met het budget. Een vijfde houdt juist geld over. Met name gemeenten met minder dan 100.000 inwoners lijken in de problemen te komen, aldus Divosa. Maar ook bij de vier grote steden is er sprake van tekorten.
Gemiddeld tekort
Het tekort op uitkerings- en uitvoeringskosten varieert van 2 tot maar liefst 100 procent, met een gemiddeld tekort van 15 procent ten opzichte van de beschikbare middelen, aldus Divosa.
Uit het onderzoek blijkt dat gemeenten het ontstane gat vooral dichten door geld te onttrekken aan de algemene middelen, gevolgd door middelen voor de bijzondere bijstand. Dat is niet zonder gevolgen. ‘Zo gaan minder middelen en personele inzet naar andere projecten en dienstverlening, waardoor mogelijk wachtlijsten ontstaan.’
Als financiële compensatie voor 2022 uitblijft, voorziet de organisatie nog meer consequenties. Gemeenten zouden bij de toekenning van de energietoeslag voor dit jaar bijvoorbeeld op de rem trappen, bijvoorbeeld door een lagere norm te hanteren of een vermogenstoets toe te passen.
Extra voorzieningen
Uit de peiling komt naar voren dat het merendeel van de gemeenten naast de energietoeslag extra stappen zet om inwoners te ondersteunen. Ruim één op de drie doet in de vorm van een noodfonds, vaak voor inwoners in specifieke situaties. Daarnaast neemt een derde van de gemeenten nog aanvullende maatregelen. Denk aan een maatwerkvoorziening, het uitbreiden van de individuele bijzondere bijstand of het zetten van al bestaande externe fondsen.
Compensatie nodig
Divosa stelt dat de uitvoering van een rijksregeling, zoals de energietoeslag, niet tot hogere uitgaven voor gemeenten mag leiden. ‘Zeker niet omdat gemeenten hier een stap naar voren hebben gedaan omdat de rijksdiensten niet konden leveren.’ Tekorten voor de doelgroep met een inkomen tot 120 procent van het sociaal minimum zouden volledig vergoed moeten worden. ‘Een nabetaling aan gemeenten met een tekort ligt daarom het meest voor de hand.’
Ook de VNG gaat er van uit dat gemeenten die een tekort hebben, worden gecompenseerd. ‘Het kabinet heeft de garantie gegeven richting zowel de Tweede Kamer als gemeenten dat gemeenten deze regeling kostendekkend zouden kunnen uitvoeren,’ aldus de koepelorganisatie.
Quote: “Na de energietoeslag zitten gemeenten met de tekorten.” Wie had dat toch verwacht? Geen enkele regeling die van rijk naar gemeente is overgeheveld was ooit kostendekkend. Begrijp de verbazing dan ook niet, met het debacle jeugdzorg nog in het korte geheugen. De gemeenten hadden van te voren gewaarschuwd moeten zijn, het rijk niet zo maar te vertrouwen waar het geld betreft… Een ezel in het gemeen… Het spoort in elk geval volledig met de al aangekondigde stevige verhoging van de O.Z.B.
Zijn we verbaasd? Er wordt zoveel afgeschoven op gemeentes. En was er 1 regeling kostendekkend?
Alle bezuinigingsmaatregelen zullen in de komende jaren getoetst moeten worden. Wat ook weer een vermogen kost.
De resultaten van al de bezuinigingen, van de privatisering, van alle veranderingen onder Rutte, kosten ons uiteindelijk meer dan ze opbrachten. Kennis is verloren gegaan. Systemen lopen vast.
Maar laten we nou niet doen alsof hier verrassingen bij zitten. Er is voldoende gewaarschuwd.
Het wordt tijd om grootschalig te gaan herstellen en ons verlies te nemen. Uithuilen en opnieuw beginnen. Want zolang dat wordt uitgesteld wordt de schade alleen maar groter.