De kern achter het idee van het pgb was ooit hetzelfde als de kern van het idee achter de wijkteams: het mogelijk maken van maatwerk. En net als bij de wijkteams zat daar ook bij de pgb’s de gedachte achter dat maatwerk goedkoper zou zijn, en beter bij de vraag van mensen aan zou sluiten.
-COLUMN-
Micro versus macro
Die gedachte leek logisch: pgb’s waren goedkoper dan zorg in natura. Maar er gingen meer mensen gebruik van maken dan gedacht, dus uiteindelijk was de Rijksoverheid wel meer geld kwijt dan gepland. Dus op microniveau was het pgb goedkoper, maar op macroniveau was het duurder.
En dus werden de voorwaarden om een pgb te krijgen steeds strenger, en de verantwoordingseisen steeds strikter. En zo volgende bureaucratie waar ooit ruimte om maatwerk te leveren de bedoeling was.
Ongeduldige Raadsleden
Zal het met de teams ook zo lopen? Veel gemeenten hebben de gedachte omarmd dat de teams in ontwikkeling zijn, maar Raadsleden worden steeds ongeduldiger:” Werkt het? Wat zijn de eerste resultaten? Wordt er wel genoeg doorverwezen? Ontstaan er al wachtlijsten?”
De verleiding is groot om die gegevens kwantitatief te gaan verzamelen. Niet het gesprek met het wijkteam over de manier waarop ze maatwerk leveren staat dan centraal, maar een format waar ze op ze aangeven wat ze precies op welk moment hebben gedaan.
En iedere minuut, of ieder half uur dat hulpverleners bezig zijn met het invullen van die verantwoordingsinformatie kan niet aan zorg of hulpverlening besteed worden. Bovendien stilt dergelijke verantwoordingsinformatie zelden de honger naar kennis. Rapportages zullen nieuwe vragen oproepen, en nieuwe formats produceren.
Verantwoording innoveren
Uiteindelijk zal dat ten koste gaan van de ruimte van de teams. Wat te doen? Immers, waar publieke geld wordt uitgegeven is enige mate van publieke verantwoording wel gewenst. Wat we in ieder geval van de pgb’s kunnen leren, is dat vragen om ruimte en maatwerk, terwijl het verantwoordingssysteem gestandaardiseerd en gebureaucratiseerd is, vaak ten koste gaat van de mogelijkheid om maatwerk te leveren.
Investeren in de wijk
Anders geformuleerd: Wie vraagt om innovatie, zal ook de manier van verantwoorden moeten innoveren. Daarom lijkt het ons goed om te experimenteren met wijkgebonden budgetten. Wijkteams krijgen dan een budget dat naar inzicht van de wijkteams in de wijk geïnvesteerd mag worden.
Daarbij leggen we vast dat de wijkteams een keer per kwartaal in een gesprek met gemeente, aanbieders en wijkbewoners, vertellen wat ze met het geld gedaan hebben, en wat het resultaat was.
Niet alleen omdat het voor het leveren van maatwerk belangrijk is om maatwerkbudget te hebben, maar ook omdat we moeten leren om “verantwoording” zo in te richten dat het juist niet ten koste gaat van de mogelijkheid om maatwerk te leveren.
Als we dat nalaten, voorzien we voor de wijkteams een zelfde ontwikkeling als met de pgb’s. Gestaag zullen we ze dan in een bureaucratisch web weven, tot de mogelijkheid om kleinschalig maatwerk te leveren verdwenen is. Met Wijkgebonden Budgetten kunnen we dat wellicht voorkomen.
Via Het Instituut voor Publieke Waarden. Dat bestaat uit Eelke Blokker, Renee Frissen, Harry Kruiter, Albert Jan Kruiter en Cher Steinfeld. IPW realiseert oplossingen voor een betere en goedkopere publieke zaak
Ik zie de gevoerde argumentatie niet echt voor de wijkgebodenbudgetten pleiten, al wordt die verbinding telkens wel gemaakt. Laat eerst de omwenteling maar eens wat indalen en wortel schieten en niet nu al schijndemocratische processen optuigen met vermeende sturingsmogelijkheden en ‘dichtbij’ verwarren met ‘goed, transparant en passend’. Wijkteams hebben nog nergens het niveau van een doorwrochte eigen identiteit, (los van het gevaar van het verworden tot weer gewone organisaties naast de al bestaande), goede kennis en kunde, laat staan beleidsvoedende potentie of gewicht. Dus: niet niet over elkaar heen buitelen met ‘geweldige, innovatieve’ doorontwikkelingen, gun iedereen het ook om nog op adem te komen of te blijven.
Of zijn we toe aan real-time transparantie aan amtenaren, bestuurders en raadsleden in het kunnen inloggen en inzien van de werkelijke bestedingen? Er is immers niets te verbergen, dus waarom dan niet zichtbaar?
Technisch gezien kan zowel bij PGB’s als in wijkteams dit gekoppeld worden aan app’s rond dag-planning met zelfsturing. Transparantie gekoppeld aan zo laag mogelijk in de organisatie neerleggen van de bevoegdheden tot beslissen.
Bijsturen op basis van de real-time werkelijkheid is altijd beter dan op basis van een paar maanden terug. Het levert ook verantwoordelijkheid op bij de toezicht houder met directe feed-back voor de uitvoerende organsatie en door de organisatie terug.