Sinds gemeenten verantwoordelijk zijn voor zorg en ondersteuning dicht bij huis, zetten zij sociale wijkteams in voor de organisatie van passende zorg en maatschappelijke ondersteuning. Deze nieuwe manier van samen zorgen in de wijk roept een aantal ethische kwesties op die aandacht verdienen.
Dit concludeert het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG), waarin de Gezondheidsraad en de RVS samenwerken.
Het CEG onderzocht de ethische aspecten van deze nieuwe samenwerkingsrelaties, onder meer door leden van wijkteams in drie gemeenten te interviewen. Daaruit kwam naar voren dat de ethische dimensie van die samenwerking vaak onderbelicht blijft en dat de nadruk op professionele samenwerking ten koste kan gaan van andere waarden zoals het zorgvuldig omgaan met het beroepsgeheim en de bescherming van privacy van cliënten. Samenwerking met hulpverleners of met vrijwilligers en mantelzorgers die niet aan een beroepsgeheim gebonden zijn, levert soms problemen op. Want mogen persoonlijke gegevens van cliënten gedeeld worden tussen hulpverleners als het beroepsgeheim van hulpverleners verschillend is of ontbreekt? Vaak kwam naar voren dat er te weinig tijd is om deze en andere ethische kwesties goed te doordenken en te bespreken.
Het CEG adviseert een aantal kernzaken
- Ga zorgvuldig om met persoonlijke cliëntgegevens, deel deze niet zonder toestemming van de cliënt;
- Neem moreel beraad op in het wijkteam;
- Geef professionals in wijkteams voldoende ruimte om naar eigen (moreel) oordeelsvermogen te kunnen handelen;
- Onderzoek hoe in wijkteams met privacy van cliëntgegevens wordt omgegaan en welke verbeteringen daarbij mogelijk zijn;
- Onderzoek de ethische aspecten ook vanuit het perspectief van cliënten en mantelzorgers.
Volgens het CEG is een aantal waarden en normen leidend om goede maatschappelijke ondersteuning en passende zorg voor kwetsbare wijkbewoners door samenwerking te realiseren. Onderling vertrouwen is de belangrijkste waarde naast vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit. Meer algemeen is het raadzaam dat hulpverleners in de wijkteams vanaf de start ook ethische aspecten bij hun afwegingen betrekken en bespreken. Meer maatwerk en minder protocolleren vraagt om praktische wijsheid en moreel oordeelsvermogen.
Niet zo streng, meneer of mevrouw Westerhof! In veel sociale (wijk)teams zijn ook gemeenteambtenaren aan het werk. Deze collega's kijken echt anders naar privacy of beroepsgeheim dan bijvoorbeeld (gecertificeerde) maatschappelijk werkers doen. Ik vind de oproep om over dit soort zaken in de teams te praten zeer begrijpelijk en waardevol.
Leeft men daar in een parallel universum? Waar kaderstellende regelgeving en beroepsnormen – zoals wij die in Nederland reeds hebben – niet bestaan? Zodat middels interviews normbesef en persoonlijke ethische afweging geïnventariseerd moet worden?
Welk universum is dat?