Gemeenteraden maken niet altijd goed gebruik van de aangeboden rapporten van hun rekenkamer. Soms heeft dat te maken met de kwaliteit: het is echt niet eenvoudig om goed en relevant onderzoek te doen voor raadsleden en inwoners. Om die reden zet ik graag de schijnwerper op een goed voorbeeld.
Eind 2019 reikte de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers & Rekenkamercommissies haar jaarlijkse prijs uit aan een rapport van de gezamenlijke rekenkamercommissies Koggenland, Medemblik-Opmeer en Stede Broec, Enkhuizen, Drechterland (SED). Onderwerp: de afvalstoffenheffing die inwoners moeten betalen. De tarieven in deze gemeenten behoren tot de hoogste van Nederland. Dat was aanleiding voor de gemeenteraden om hun rekenkamercommissies te vragen er eens goed naar te kijken.
Ingewikkelde bestuurlijke constructie
In het rapport wordt voor de raadsleden van de genoemde gemeenten de berekening van de tarieven inzichtelijk gemaakt. Die is, net als in veel andere Nederlandse gemeenten, gebaseerd op een ingewikkelde bestuurlijke constructie: een gemeenschappelijke regeling tussen zeven deelnemende gemeenten, die op basis van een dienstverleningsovereenkomst oftewel DVO de daadwerkelijke afvalverwijdering aan een bedrijf hebben uitbesteed. De West-Friese besturen en raden blijken niet erg alert te zijn geweest op de afspraken uit het verleden met het bedrijf.
De rekenkamers leveren met het rapport de informatie die nodig is om te begrijpen waarom de tarieven zo hoog zijn, en hoe de samenwerkende gemeenten daarin verandering kunnen brengen. Ze hebben dat gedaan in een rapport dat ook nog eens goed leesbaar is. Daarmee is dit een voorbeeld voor de manier waarop rekenkamers hun raad van dienst kunnen zijn, met informatie en inzichten die raadsleden helpen hun controlerende en kaderstellende taak goed te vervullen.
Besparing van 4 miljoen euro
Het rapport van de West-Friese commissies heeft meteen ook effect gehad: de gemeenten hebben een nieuwe dienstverleningsovereenkomst met het afvalbedrijf bekrachtigd. Dat leidt tot een besparing van – schrik niet – maar liefst 4 miljoen euro per jaar. Dat het belang daarvan groot is in de huidige zware financiële tijden, is evident. Aardig om nog te vermelden is dat het rapport óók in de gemeenteraad van buurgemeente Hoorn is geagendeerd en besproken. Dit laat de waarde van het onderzoek voor de regio zien.
Veel rekenkameronderzoek over gemeenschappelijke regelingen en andere samenwerkingsverbanden richt zich op de ‘governance’: de bestuurlijke constructie. Het nadeel van dat soort rapporten is dat veel raadsleden er geen belangstelling voor kunnen opbrengen. Dat is ook wel begrijpelijk, want de complexe aansturing van gemeentelijke samenwerking is nu eenmaal een gegeven in het Nederlandse lokaal bestuur. Dat zal op korte termijn niet veranderen.
Concreet thema
De winnende onderzoekers hebben het anders aangepakt door met de afvalstoffenheffing een concreet thema te kiezen. Een onderwerp dat bovendien direct voelbaar is in de portemonnee van de gemeente en haar inwoners. Lees het vooral zelf, en doe er je voordeel mee.
Prof. dr. Klaartje Peters is bijzonder hoogleraar lokaal en regionaal bestuur aan de Universiteit Maastricht. Zij was lid van de Goudvinkjury, die de prijs voor het beste rekenkameronderzoek uitreikte.
Geef een reactie