Na Rotterdam en Leiden willen ook Amsterdam en Utrecht plastic verpakkingsafval en drankpakken gaan nascheiden. Helaas voor de nijver scheidende inwoner, maar brongescheiden afval is te vervuild. Machines van het afvalbedrijf verrichten de taak beter en goedkoper.
De grote steden worstelen al jaren met de oplossing voor hun restafvalprobleem. Elke gemeente heeft zich gecommitteerd aan het VANG-doel (Van Afval naar Grondstof) van het Rijk van 100 kilo restafval jaarlijks per persoon in 2020. De teller staat nu op gemiddeld 171 kilo. In de grote steden is het doel nog verder uit zicht, met een afvalhoop per inwoner van ruim 220 kilo.
Andere oplossing voor steden
Bronscheiding komt in de tuinloze binnensteden nauwelijks van de grond. Bij appartementen en bovenwoningen is voor afvalbakken geen plek. De scheidingsresultaten met containers in de wijk zijn onvoldoende. Dus zijn er andere oplossingen nodig. Een ervan is nascheiding van het restafval. Rotterdam had er wel oren naar, toen afvalverwerker AVR in het nabije Rozenburg in 2018 een nascheidingsinstallatie in bedrijf nam. Na een proef was de gemeente om. Ook Leiden laat zijn restafval inmiddels door AVR nascheiden.
Vanaf volgend jaar wil ook Utrecht over op nascheiding. De stad koos aanvankelijk voor grotendeels gescheiden inzamelen van plastic, metaal en drankenkartons (PMD). Maar dat plan is omgegooid. De gemeente baseert haar keuze eveneens op de resultaten van een proef bij AVR. Waar een Utrechts gezin jaarlijks tot 8 kilo plastic, blik en pak komt, bleken de sorteermachines van AVR zo’n 15 kilo PMD uit het restafval te trekken. Volgens de pilot wordt met nascheiding 51 procent van het PMD gescheiden en met bronscheiding slechts circa 26 procent.
Nascheiden doet niet onder
Verder zijn voor nagescheiden PMD-stromen geen grotere belemmeringen in toepassing dan voor brongescheiden stromen. Dat heeft Utrecht door Wageningen Universiteit laten onderzoeken bij kunststoffolies. Van nagescheiden plastic wordt wel beweerd dat het viezer is, met name foliemateriaal. De Wageningse studie wijst echter uit dat bij beide foliestromen sprake is van vervuiling, en dan vooral geurhinder. Voor de uiteindelijke toepassing maakt het dus niet uit dat dit PMD is nagescheiden, want ook nagescheiden folies worden gewassen en gegranuleerd.
De positieve uitkomsten van de pilot bij AVR en het onderzoek door de Wageningse universiteit dragen bij aan de argumentatie van het Utrechtse college om bij PMD geheel over te stappen op nascheiding. De nieuwe Grondstoffennota wordt komend najaar in de raad behandeld. Eind november velt de raad een definitief oordeel. Het nieuwe verwerkingscontract biedt Utrecht per 2021 de mogelijkheid om het restafval volledig bij AVR te laten nascheiden. De scheidingspercentages die AVR realiseert, komen voor rekening van de gemeente zelf.
Het Utrechtse college stelt hiermee duidelijkheid te scheppen voor inwoners. Onder de noemer ‘Het Nieuwe Inzamelen’ hebben de huishoudens in drie kwart van de stad thuis wel al kliko’s gekregen voor gft, PMD en papier. Hun restafval moeten ze naar ondergrondse wijkcontainers brengen. Door volledig op nascheiding over te stappen, hoeven inwoners zich niet meer het hoofd te breken over wat er wel en niet in de PMD-bak mag. Daar is nog altijd veel verwarring onder inwoners onder, aldus het college.
Te veel kliko’s
Ook zouden veel mensen drie kliko’s rond hun huis te veel van het goede vinden. De PMD-kliko kan straks dus weer weg. Dit type afval mag voortaan in de wijkcontainer, die wel blijft bestaan. De gemeente ziet bovendien de voordelen voor nascheiden in de binnenstad en de hoogbouwwijken, waar inwoners geen afvalbakken kwijt. Dat beperkt de mogelijkheden voor afvalscheiding.
De hoogbouwbewoners krijgen een brengsysteem voor gft. Daar kunnen ze elke dag terecht, zodat de flat niet naar dit afval hoeft te rieken. Specifiek voor de bewoners in de binnenstad wordt nog naar een oplossing gezocht, mogelijk door gft in een werfkelder op te slaan en over de grachten per schip weg te voeren. ‘Bronscheiding is de norm, alleen het PMD halen we er later uit’, luidt het Utrechtse motto.
Amsterdam vaart zelfde koers
Ook Amsterdam wil met ingang van 2021 stoppen met het gescheiden inzamelen van PMD. Wethouder Marieke van Doorninck (Duurzaamheid en Circulaire Economie) stelt dat nascheiding wezenlijk meer milieuwinst oplevert. Volgens Van Doorninck is de kwaliteit van de nascheidingsinstallatie van AEB, waar de gemeente de volle eigenaar van is, sterk verbeterd. De installatie haalt kunststoffen, metalen, oudpapier/karton, drankenkartons en de organische fractie uit elkaar met zeven, magneten en infraroodscheiders.
Amsterdammers blijven daarnaast ook zelf hun gft scheiden in speciale wijkcontainers. Of ze brengen het spul naar het groeiend aantal wormenhotels. Ook glas, papier en textiel kunnen ze gescheiden blijven aanbieden. Er komen in Amsterdam zelfs jaarlijks 350 glas- en oudpapiercontainers bij. ‘We willen dat Amsterdam een stad wordt waar afval niet meer bestaat. Daarom is het belangrijk dat afval beter wordt gescheiden. Op die manier blijven waardevolle grondstoffen behouden,’ lichtte Van Doorninck eerder dit jaar de plannen voor het programma Afval en Grondstoffen toe. Dit najaar beslist de raad daarover.
Heft in eigen hand
Van Doorninck kan zich voorstellen dat voor Amsterdammers die net gewend zijn aan het apart houden van hun plastic en drankpakken, dit besluit ‘misschien’ de vraag oproept waarom de gemeente de afgelopen jaren gescheiden ging inzamelen. Een evaluatie wees vorig jaar ook hier uit dat het beter is PMD na te scheiden. ‘Met nascheiding zijn we minder afhankelijk van het goede gedrag van bewoners,’ zegt Van Doorninck.
Recent meldde Attero, een van de grote commerciële afvalverwerkers in ons land, dat 70 procent van het brongescheiden PMD te veel vervuiling bevat. De rapportages van Afvalverwijdering Utrecht (AVU), het samenwerkingsverband van de 26 Utrechtse gemeenten, wijzen uit dat 30 procent van het brongescheiden PMD vervuild is. Gemeenten draaien op voor de kosten die met de vervuiling gepaard gaan. ‘Daarmee komt er steeds meer druk te liggen op een juiste inzameling,’ zegt Van Doorninck.
Ook mag niet al het materiaal in de PMD-container en bestaat er een lijst met zogeheten ‘stoorstoffen’, die ervoor zorgt dat ingezamelde vrachten afgekeurd kunnen worden. Deze onzekerheid heeft de nascheidingsroute niet. Integendeel, in de eind vorig jaar beklonken Ketenovereenkomst Verpakkingen is voor gemeenten vanaf 2021 ook een vergoeding afgesproken als ze hun restafval na laten scheiden op PMD (8,90 euro per ton; voor elke ton brongescheiden PMD ontvangen ze in 2021 245 euro/ton).
Combineren
HVC hanteert routes voor bron- èn nascheiding van PMD. Voor zijn 44 gemeentelijke aandeelhouders in Noord- en Zuid-Holland, Flevoland en het Friese Smallingerland ziet het afvalbedrijf pluspunten voor beide methoden. De meeste HVC-gemeenten doen brongescheiden inzameling van PMD. In stedelijk gebied en bij hoogbouw wordt het restafval nog ongescheiden opgehaald. De stroom restafval wordt nagescheiden op PMD in een installatie van HVC in Alkmaar. Het nagescheiden PMD gaat met het in de gemeenten brongescheiden PMD naar een sorteerinstallatie in Heerenveen voor onder meer sortering in verschillende kunststoffen, die per type in balen voor verdere verwerking naar de kunststofrecycling gaan.
‘In onze gemeenten zetten we bron- en nascheiding gericht in om zoveel mogelijk PMD aan te bieden voor recycling,’ legt Hendrik van de Vijver uit. Hij is bij HVC als manager verantwoordelijk voor de optimalisatie van afvalstromen. ‘We bepalen echt tot op straatniveau of bron- of nascheiden de beste oplossing is. We hebben geen voorkeur voor een van beide methoden. Als inwoners al hun afval goed scheiden, levert dit wel de meeste winst op. Maar waar dit niet mogelijk is, vormt nascheiding een goede aanvulling. Over het algemeen zien we dat beide methoden een gelijk volume aan kunststoffen opleveren.’
Aan de bron meer grondstoffen
Van de Vijver vindt de ‘geurvervuiling’ wel echt een nadeel. ‘Je kunt je voorstellen dat aan een weggegooid boterhamzakje in het restafval meer etensresten kleven dan aan een keurig brongescheiden zakje. Bronscheiding zorgt bovendien voor bewustwording bij inwoners over de grote hoeveelheid plastic verpakkingen. Ook halen inwoners bij bronscheiding nog veel andere stromen uit het restafval, zoals groente-, fruit- etensresten en elektronica.’
Uit HVC-onderzoek kwam bij negen van de tien gemeenten dit beeld naar voren: bronscheiding levert méér grondstoffen op dan nascheiding. ‘Bij bronscheiding kunnen inwoners zich nog wel eens vergissen, al gebeurt dat steeds minder. Ons standpunt blijft dat nascheiding van restafval desondanks nuttig en nodig is, daar waar bronscheiding niet kan.’
Nascheiding kan alleen voor PMD. Deze afvalstroom maakt slechts 50 van de 500 kilo huishoudelijk afval uit. Alle andere stromen moeten d.m.v. bronscheiding wordt gescheiden, anders zijn ze niet recyclebaar.
Zogenaamde ‘nascheidingsgemeenten’ scheiden dus ook GFT, papier, glas, textiel, etc. ‘gewoon’ aan de bron.
De scheidingsresultaten van nascheidingsgemeenten liggen een stuk lager dan de koplopers bij bronscheiding. De koplopers in Nederland (gemeente met minder dan 100 kilo restafval) zijn allemaal bronscheidingsgemeenten.
In Drenthe focussen we ons op het belang van afval scheiden door te laten zien dat afval niet bestaat, maar grondstof is voor iets nieuws. Kijk maar eens op http://www.drenthegeeftdoor.nl.
Bij bronscheiding krijgen mensen een goed beeld van de hoeveelheid afval die zij veroorzaken. Juist door bronscheiding wordt men uitgenodigd om nog eens na te denken over de hoeveelheid afval en of het misschien eens ietsjes minder kan. Door in te zetten op nascheiding zal de totale hoeveelheid afval niet (snel) afnemen. Mensen worden dan te weinig gestimuleerd om hun scheidingsgedrag eens onder de loep te nemen.
De overheid laat hier m.i. ook een behoorlijke steek vallen. Er moet beter worden gecommuniceerd waaróm het goed is om je afval te scheiden. Hierdoor wordt de intrinsieke motivatie van mensen verhoogd en dat is hard nodig. Ik heb het ministerie diverse keren verzocht actie te ondernemen maar dat vind men tot nu toe kennelijk niet nodig, ook gezien de laatste campagne “Waardeer het. Repareer het” die ook niet gaat over ‘waarom beter afval scheiden’.
In Drenthe doen we het daarom maar zelf. We zijn een campagne gestart om onze bewoners meer inzicht te geven omtrent hergebruik van afval: https://www.drenthegeeftdoor.nl/
Het is helemaal niet goedkoper voor de burger. In Oegstgeest zijn we dit jaar over en de kosten van de afvalheffing zijn flink gestegen…. het is wel minder gedoe nu we het niet meer hoeven scheiden, dus dat is wel een voordeel.