De voorzitter van het Veiligheidsberaad Hubert Bruls denkt dat burgemeesters de rellen van de afgelopen dagen onder controle krijgen. ‘Chaos zal niet regeren in dit land,’ aldus Bruls. ‘We moeten kijken hoe deze situatie zich verder ontwikkelt, maar ik heb het vertrouwen dat we dit onder controle gaan krijgen.’
Bruls zegt dit vanochtend op NPO Radio 1 nadat al drie avonden op rij groepen mensen rellend en plunderend door de straten van meerdere steden zijn gegaan. Gisteravond was het raak in het stadscentrum van Den Bosch en ook in Rotterdam waren forse ongeregeldheden.
De relschoppers richtten vernielingen aan, plunderden winkels en bekogelden de politie met stenen en vuurwerk. Op veel plaatsen moest de ME er aan te pas komen om de boel weer rustiger te krijgen. Ook was het onrustig in onder meer Amsterdam-Oost, Haarlem, Den Haag, Geleen, Zwolle en Almelo.
Noodbevel
Burgemeester Bruls kondigde in zijn stad Nijmegen gisteren een noodbevel af voor de binnenstad, omdat er signalen waren dat mensen van plan waren naar het centrum te komen. Het noodbevel en de extra aanwezige politie zorgde er volgens Bruls voor dat de problemen snel de kop in konden worden gedrukt. Het bleef relatief rustig in de stad.
Volgens Bruls zijn mensen die echt kwaad willen, nooit helemaal te stoppen. ‘Maar de politie heeft er een heleboel angels uit weten te halen. We mogen blij zijn dat het daardoor op veel plaatsen beperkt is gebleven, zoals in Nijmegen.’ Bruls zei in de radio-uitzending dat de politie de komende dagen opnieuw vol aanwezig zal zijn met extra inzet in het land.
Politie kan het aan
De politie heeft maandagavond en de daaropvolgende nacht in totaal 184 mensen aangehouden. Een woordvoerster sluit niet uit dat het er op een later moment meer worden, afhankelijk van opsporingsonderzoek en onderzoek van videobeelden. Ook zijn er in het hele land 1741 boetes uitgedeeld, vrijwel allemaal voor het niet naleven van de avondklok.
Minister Grapperhaus van Veiligheid zei gisteren na afloop van het Veiligheidsberaad dat de politie voorlopig de demonstraties en rellen aankan. De Koninklijke Marechaussee heeft geholpen en blijft dat ook doen. ‘Er is geen sprake geweest dat het leger bijstand heeft moeten verlenen in het land.’ Volgens de minister is er een kleine groep mensen die ‘crimineel gedrag’ vertoont. ‘Die groep is gaan zieken en saboteren. Wat we in Amsterdam op het Museumplein hebben gezien, heeft niets met demonstreren te maken. De politie aanvallen, vernielingen en plunderingen plegen, staat heel ver af van demonstreren.’
Doelbewust rellen
Ook het Veiligheidsberaad stelt dat de mensen die ’s avonds de straat opgaan doelbewust willen rellen. ‘Er zijn natuurlijk ook mensen die willen protesteren tegen de avondklok en die voor hun mening willen uitkomen. Maar die laatste groep was gisteren niet op straat,’ zei Bruls. Volgens hem kan de ‘politie het aan. Ze heeft de prioriteiten helder. Zij krijgt hulp van boa’s, jongerenwerkers en straatcoaches. We gaan het niet oplossen door er zelfs militair geweld bij te halen.’
De burgemeesters in het Veiligheidsberaad hebben gisteren afgesproken dat demonstreren voortaan alleen mag met een maximaal aantal mensen, bij daglicht en als er voldoende ruimte is op aangewezen locaties. ‘Wij willen echte demonstranten de ruimte geven,’ aldus Bruls. Hij wil een duidelijk onderscheid maken tussen relschoppers en mensen die demonstreren tegen coronamaatregelen.
Grote woorden
‘Het is van belang om nu het hoofd koel te houden. Allerlei ophitsende termen helpen niet.’ Bruls roept op om ‘amokmakers niet in de kaart te spelen’ en op te passen met sociale media. Die hebben volgens hem bijvoorbeeld een versterkend effect. ‘Op basis van geruchten op sociale media nemen winkeliers allerlei maatregelen om hun zaak te beschermen. We moeten elkaar niet gaan napraten. Het belangrijkste is nu rust. Pas op met grote woorden.’
Toch bleef het gisterenavond in veel steden niet bij woorden. Vanaf ongeveer 21.00 uur trokken relschoppers in Den Bosch door de binnenstad. Ze vernielden onder andere auto’s, winkelruiten gingen kapot en winkels werden geplunderd. De relschoppers verplaatsten zich ook richting het Jeroen Bosch Ziekenhuis.
In de steek gelaten
Ondernemers in het centrum voelen zich niet gehoord door de gemeente en vinden dat deze onvoldoende voorbereid was op de ongeregeldheden. ‘We voelen ons in de steek gelaten en hebben niet de goede adviezen gekregen,’ aldus Monique de Klein van Ondernemersvereniging Hartje ’s-Hertogenbosch. Klein zegt maandagochtend al contact met de gemeente te hebben gehad voor overleg, nadat ze signalen had gekregen van verontruste winkeliers dat het centrum van de stad een verzamelplek zou worden voor relschoppers.
‘De gemeente heeft gezegd dat ze gingen focussen op het aangekondigde gedeelte. Het enige dat we te horen kregen, is dat ze het onder controle hadden en winkeliers de etalages leeg moesten halen en de terrassen binnen moesten zetten. We hadden willen horen dat we goed beschermd zouden worden,’ zegt De Klein. Over de handhaving is volgens haar ‘het laatste woord nog niet gezegd’. ‘Het Bossche hart huilt. Ik vraag me echt af waarom de gemeente de relschoppers de binnenstad in heeft gelaten. Ik denk dat ze te laat waren en misschien te laconiek. Waar was het waterkanon in Den Bosch?’
Onafhankelijk onderzoek
De driehoek van politie, Openbaar Ministerie en gemeenten wil het verloop van de situatie onafhankelijk laten onderzoeken, schrijft burgemeester Jack Mikkers in een gezamenlijke verklaring.
‘We hebben de situatie die eind van de middag ontstond, nauwlettend gevolgd en vooraf maatregelen genomen. Denk aan het afzetten van terreinen en losliggende spullen, en het controleren op losliggende stoeptegels. Op enig moment werd de situatie grimmiger. De driehoek heeft toen direct besloten tot de inzet van de ME. De snelheid waarmee de groep zich bewoog richting de binnenstad rijmde niet met de opkomstmogelijkheid van de ME. Dat heeft ook te maken met de druk op de politie vanwege onrust op andere plekken. Maar in die periode zijn de vernielingen geweest.’
Brief aan inwoners
‘Ook het handelen van mij als burgemeester en de gemeentelijke organisatie maakt hier onderdeel van uit,’ schrijft hij later vandaag in een open brief aan inwoners. Want natuurlijk wil ik weten of we dingen anders hadden moeten doen. Zowel in de aanloop naar als tijdens de rellen.
Mikkers heeft vandaag voor delen van Den Bosch een noodverordening ingesteld. De maatregel gaat per direct in. Hij besloot daartoe na oproepen tot gewelddadige rellen. Ook zijn grote delen van de stad aangewezen als veiligheidsrisicogebied. Dat betekent dat iedereen ook zonder aanleiding kan worden gefouilleerd. De politie houdt volgens de burgemeester rekening met nieuwe rellen na de plunderingen en vernielingen maandagavond. Ook komt er naast de politie-inzet, beveiliging voor verschillende winkelpanden.
Geef een reactie