Vroegsignalering: de eerste ervaringen

Begin dit jaar werd de gewijzigde Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) van kracht. Deze wet tilt onder andere vroegsignalering naar een hoger, wettelijk verplicht niveau. We vroegen enkele energie- en drinkwaterbedrijven, woningcorporaties, zorgverzekeraars, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en Stichting BKR naar hun eerste ervaringen.   

Beschouwen jullie de gewijzigde wet en verruimde mogelijkheden voor vroegsignalering als een verbetering? 

Tonny van Oosterhout (Eneco): ‘Ja, we juichen de nieuwe wet toe. We geloven echt dat de schuldenproblematiek in Nederland het best geadresseerd kan worden door vroegtijdig met mensen in gesprek te komen over hun betalingsachterstand. Vanuit Eneco werken we aan verschillende initiatieven om vroegtijdig problemen te signaleren. De financiële fitheidstest op geldfit.nl/Eneco is daar een goed voorbeeld van.’ 

Paul de Laat (Essent): ‘Veel meer dan de Regeling afsluitbeleid voor kleinverbruikers van elektriciteit en gas, stelt de Wgs ons als energieleverancier in staat om veel eerder tot signalering over te gaan. Uiteindelijk heeft de kwetsbare consument hier het meeste baat bij. Hoe eerder er iets wordt gedaan aan de eventueel problematische schuldensituatie, des te eerder kan worden overgegaan tot stabilisatie van die situatie.’

Willem van de Ven (woningcorporatie Staedion): ‘Wij denken dat het zeker van toegevoegde waarde is om vroeger in het traject al schulden te herkennen en zelfs te voorkomen.’

Joyce Nelissen (WML Limburgs Drinkwater): ‘Jazeker. WML vindt het belangrijk om betrokken te zijn bij sociaal-maatschappelijke vraagstukken. Sinds 2014 maakt WML onderdeel uit van een NVVK-werkgroep, waarin het thema vroegsignalering al vaker besproken is’

Martin Neef (Vattenfall): ‘Voor energiebedrijven verandert er in de basis niet zoveel, voor gemeenten wel. Zij hebben sinds 1 januari de plicht om signalen op te volgen. Gelukkig hebben we de afgelopen jaren samen met een aantal gemeenten al veel ervaring opgedaan met het goed uitwisselen van signalen. Met deze kennis en ervaring hebben we een mooie bijdrage kunnen leveren aan de totstandkoming van het landelijke convenant. Dit convenant is een goede en schaalbare basis om veel schuldeisers en gemeenten aan te sluiten.’

Arjan Hovinga (BKR): ‘Absoluut. Het is niet voor niets dat BKR al lang betrokken is bij vroegsignalering en de voorlopers ervan. Daardoor waren we er ook klaar voor om gemeenten en schuldeisers te helpen bij een goede en veilige uitwisseling van deze gevoelige data.’

Hoe zijn de eerste ervaringen met vroegsignalering sinds de wetswijziging? 

De Laat: ‘Essent heeft afgelopen jaren al aan vroegsignalering gedaan in de vorm van pilots met diverse gemeenten. Die ervaringen hebben intern geleid tot een gestandaardiseerd intern proces. Onze gespecialiseerde medewerkers op het gebied van schuldhulpverlening zijn al enige tijd bekend met vroegsignalering. Ook is Essent in een vroeg stadium betrokken geweest bij de totstandkoming van het landelijke convenant. Hierdoor is het relatief eenvoudig geweest om daarop aan te sluiten.’

Van de Ven: ‘De eerste ervaringen zijn positief. Het proces is goed en alle betrokkenen wilden hier graag aan meewerken, omdat de toegevoegde waarde al snel duidelijk was.’

Nelissen: ‘Door haar betrokkenheid bij de NVVK-werkgroep heeft WML in de afgelopen periode meegewerkt aan de totstandkoming van het convenant en afspraken met partijen. Hierdoor is WML al vroeg in gesprek gegaan met gemeenten in Limburg en zijn nagenoeg alle gemeenten actief aan de slag met de signalen vanuit WML. Vooral voor de kleinere gemeentes is het nog wel even zoeken naar een goede balans tussen inspanningen en datgene wat het moet gaan opleveren. In de eerste maanden van dit jaar heeft dit tot een beperkt aantal reacties geleid. Dat heeft waarschijnlijk te maken met de (beperkte) hoogte van het bedrag. Vergeleken met zorg, energie en huur is water immers een relatief kleine post in het huishoudboekje.’

Neef: ‘Voor Vattenfall is de landelijke opschaling een kans. Van een handmatig proces voor enkele gemeenten zijn we naar een vrijwel geheel geautomatiseerde aanlevering gegaan. En voor het maken van afspraken werkt het heel goed dat we één uniform convenant hebben. Daardoor is het ondertekenen in een paar seconden geregeld, in plaats van wekenlang overleggen over maatwerkconvenanten.’

Van Oosterhout: ‘We hebben al langere tijd ervaring met vroegsignalering vanuit de pilotfase. Omdat we het concept steunen was het ook eenvoudig om daar intern prioriteit aan te geven. Het opschalen naar landelijke uitlevering ging dus vrij eenvoudig. Het administratieve proces met het ondertekenen van meer dan 150 contracten met de gemeenten was vrij arbeidsintensief, maar het was het wel waard.’

Zijn er al verbeterpunten? 

De Laat: ‘De aanlevering van signalen vindt momenteel plaats op maandelijkse basis. Dat betekent dat een klant die één dag na de maandelijkse meldingen in aanmerking komt voor vroegsignalering, pas na dertig dagen daadwerkelijk wordt aangemeld. Om voldoende spreiding van de workload voor alle partijen te hebben en om te allen tijde het signaal zo vroeg mogelijk af te geven aan een gemeente, zou een frequentere data-uitwisseling het meest efficiënt zijn. Om dit te verwezenlijken moet wel een digitaliseringsslag worden gemaakt. Een volledig gedigitaliseerd uitwisselingstraject tussen alle partijen die actief zijn op het gebied van vroegsignalering, maakt een einde aan het vele handmatig werk dat er nu nog bij komt kijken.’

Hovinga: ‘Een digitaliseringsslag is precies waar we met VPS op inzetten. Door middel van een API-koppeling kunnen we nu al signalen op elk gewenst moment afleveren. We zijn in gesprek met gemeenten over de impact hiervan op hun processen. Zo kunnen we samen bepalen op welke manier we dat precies gaan inrichten. Je gaat dan eigenlijk toe naar een register waarin signalen op meerdere momenten verrijkt kunnen worden of een update krijgen. Als het gaat om het terugkoppelen van informatie over een signaal aan de schuldeiser, kijken we welke mogelijkheden er zijn. Uiteraard altijd binnen het kader van privacy-regelgeving.’

Van de Ven: ‘Er moet meer informatie worden gedeeld als de klant hulp heeft geaccepteerd. Er is in veel gevallen maatwerk nodig, maar dat kan nu niet omdat de informatie gewoonweg ontbreekt. Hoe er met huurschulden wordt omgegaan, hangt af van de grootte van de gemeente. Bij een grote gemeente is elke schuld hetzelfde en bij kleinere gemeenten is huurschuld extra belangrijk om ontruimingen te voorkomen. Wij kunnen zelf ook geen aanvullende informatie meegeven door bijvoorbeeld prioriteiten aan bepaalde schulden toe te kennen. Nu is het zo dat als een schuldenaar geen hulp wenst, dat bij elke schuldeiser individueel gemeld moet worden. Eigenlijk zou dat soort signalen op een centrale plaats geregistreerd moeten worden, zodat de klant het maar op één plek door hoeft te geven.’

Neef: ‘Ook hier zitten we nog relatief vooraan in het proces en zijn we nog niet volledig uitgerold. Voor nu is het vooral belangrijk om te leren van voorlopers bij vroegsignalering. En natuurlijk om zo goed mogelijk in contact te komen met klanten en inwoners, om zo het gesprek aan te kunnen gaan en mogelijke problemen op te lossen.’

Van Oosterhout: ‘Dagelijks uitleveren in plaats van één keer per maand. Ondersteuning zou moeten komen vanuit het dataplatform. Vanuit het oogpunt van de gemeenten: signalen geautomatiseerd kunnen intrekken als er alsnog is betaald. Invoeren van een regieteam, dat onafhankelijk van gemeente en het dataplatform een toekomstvisie op vroegsignalering vormt en deze uitdraagt. Het systeem is nu zo opgezet dat er vaak een keuze wordt gemaakt door een gemeentelijke instantie voor informatieuitwisseling met één of enkele private partijen binnen een bepaalde branche. De kracht in de huidige uitwisseling, schuilt in het bepalen van prioriteit voor schuldhulp. Dit is weer afhankelijk van de hoeveelheid en volgordelijkheid van vroegsignaleringssignalen vanuit private partijen. Niet elke inwoner heeft echter achterstanden bij de vaste lastenpartner, waar de gemeentelijke instantie inmiddels een uitwisseling voor heeft opgezet. Om de effectiviteit van het huidige systeem te vergroten, moet worden gezocht naar een oplossing om sneller de ‘dekking’ van type signalen binnen een gemeente uit te breiden. Pas wanneer deze dekking de inwoners binnen een gemeente voldoende representeert, zal vroegsignalering effectief zijn vruchten afwerpen.’

Nelissen: ‘Er zijn zeker nog verbeterpunten. Zo zijn er belangrijke raakvlakken met de regeling Afsluitbeleid voor kleinverbruikers van water. Als klanten niet snel genoeg door een gemeente geholpen kunnen worden, dreigt afsluiting. Dat moeten we zoveel mogelijk zien te voorkomen. Uiteindelijk gaat het erom zoveel mogelijk klanten in een zo vroeg mogelijk stadium te helpen. Wat we vooral horen, is dat gemeenten niet de capaciteit hebben om dit adequaat op te pakken en dat er keuzes gemaakt moeten worden. Daarnaast is het belangrijk dat vroegsignalering laagdrempelig is. Denk bijvoorbeeld aan doelgroepen als laaggeletterden. WML is zich ervan bewust dat er al veel schaamte is bij deze groep. Als er dan ook nog schulden zijn, kan dat een cumulatief effect hebben.’

Tagged With: vroegsignalering Filed Under: Schuldhulp