De hulpverlening aan zwerfjongeren bijt zichzelf in de staart. Om een toekomst op te bouwen heeft een zwerfjongere huisvesting, inkomen en werk of een opleiding nodig. Maar het ontbreken van een van die basisvoorwaarden, sluit hulp op de andere leefgebieden uit.
Zonder begeleiding geen huisvesting. En zonder 'acceptatie' van een werk- of leeraanbod geen inkomen. Een opleiding beginnen is uitgesloten zo lang de jongere geen inkomen en huisvesting heeft. En heeft hij schulden, maar geen inkomen? Dan komt hij niet in aanmerking voor schuldsanering. ‘Zwerfjongeren zijn nergens een centraal speerpunt van beleid’, zo stelt Branko Hagen van Vilans Kenniscentrum voor langdurige zorg in het septembernummer van Sociaal Bestek, tijdschrift voor werk, inkomen en zorg.
Indicaties
Zwerfjongeren hebben vaak tal van indicaties nodig om bijvoorbeeld aanspraak te maken op behandeling, begeleiding of beschermd wonen. Maar ook voor het verwerven van een inkomen, schuldsanering, studiefinanciering en opleiding zijn weer indicaties nodig. Dat compliceert de hulpverlening enorm.
Volgorde
‘Beleid voor zwerfjongeren moet erop gericht zijn hen eerst op te vangen, hun problemen in kaart te brengen en vervolgens te werken aan hun toekomst. Maar wel in deze volgorde’, stelt Hagen. ‘De leer-werkplicht dreigt een belemmering te zijn om deze jongeren op te vangen, terwijl het mooie ervan juist zou moeten zijn dat gemeente en UWV in hen investeren.’
Prioriteit
‘Gemeenten willen wel de regie voeren, maar zijn ook weer afhankelijk van bijvoorbeeld de AWBZ en Justitie’, weet Hagen. Bovendien moeten opvanginstellingen, afdelingen Sociale Zaken en Werkgelegenheid van gemeenten, Uitkeringsinstituut UWV en re-integratiebedrijven veel beter samenwerken voor deze doelgroep. ‘Opvang moet prioriteit hebben. Liever een jongere met inkomen in de opvang, dan een zwerfjongere zonder uitkering op straat.’
Op de rit
Het aantal zwerfjongeren in Nederland ligt volgens Stichting Zwerfjongeren Nederland vermoedelijk boven de 10.000. Voor een deel van hen zijn de perspectieven niet slecht: zij zijn vaak snel te helpen. Maar dat is anders voor uitvallers uit de jeugdhulpverlening, jongeren met een verstandelijke beperking, drugsgebruikers en hardekernjongeren die meerdere malen met de politie in aanraking zijn gekomen. Nog moeilijker is het om jongeren weer op de rit te krijgen die kampen met een ernstige verslaving en/of ernstige psychiatrische problematiek en/of gewelddadig gedrag.
