Opinie Stop met de aanbestedingsloterij

Te vaak gebeurt het dat een aanbesteding beslist wordt met een loterij. Zo creëer je geen draagvlak!

Freek droomde in de laatste zomer-Deal! over een overheid die rechtvaardig inkoopt in plaats van puur rechtmatig. Hij stond in zijn droom al met spandoeken op het Malieveld. Ik droom met je mee, Freek! Mijn vermoeden is echter dat het lang duurt voor deze droom uitkomt. Zo nu en dan kan de overheid in aanbestedingen heel sociaal uit de hoek komen, maar de focus op rechtmatigheid staat nu en in de nabije toekomst stevig op nummer één.

De afgelopen maanden heb ik drie keer als leverancier ingeschreven op een Europese aanbesteding. Telkens in een niet-openbare procedure. Voor niet-ingewijden: dat is de procedure waarbij de fase van selectie en gunning van elkaar zijn gescheiden. Nu weet ik uit ervaring dat inkoopdienstverlening inkopen best lastig is. De laatste vier jaar heeft de helft van alle overheidsaanbestedingen op dit gebied de eindstreep niet, of niet in één keer gehaald. De (verliezende) inkoopdienstverlener ziet alle kleine procedurefouten natuurlijk direct en gebruikt die om de aanbestedende dienst tot inkeer brengen door te dreigen met de rechter. Welke overheidsorganisatie wil er op deze manier negatief in het nieuws komen?

Loten

Hoe pak je het dan aan? Aanbesteden moet je tóch. Dan kies je blijkbaar voor de veilige (rechtmatige) weg. Je gaat zeker geen risico’s lopen die je ook kunt vermijden. Dus wat doet de overheid: hij zoekt zijn heil in loten. Het lot bepaalt met wie ze een contract sluiten. Ik weet dat loting een toegestane methode is, maar ik heb me nooit kunnen voorstellen wie daar nou voor zou kiezen. En nu maak ik het zelf drie keer in korte tijd mee… Hoewel het lot me gunstig gestemd was, voelt het niet goed. Ik ben inmiddels twee keer ingeloot (de derde loting moet nog plaats vinden). Toch geloof ik er niet in. Het lot kan toch nooit bepalen wie de beste leverancier is?!

Loten is een methode die de kosten voor iedereen laag houdt. Onder dat mom wordt loten in aanbestedingen vergoelijkt. Wat de wetgever daarbij vergeet, is dat door loten de ondernemer niet meer uit kan gaan van zijn eigen kracht. De ballenmachine bepaalt of de overheid zaken met je zal doen. Zo kweek je geen draagvlak! Ik wed dat de markt de extra kosten graag voor lief neemt. Althans de ondernemers die er bewust voor kiezen de overheid als klant te willen en daar specifieke investeringen voor willen plegen. Wat de Gids P. ook zegt over gelijke kansen, er moet toch op een andere manier onderscheidend vermogen zijn. Rijkswaterstaat heeft dit reeds ingezien en is sinds 2014 gestopt met loten. Way to go!

Ik wil overheidsorganisaties graag oproepen het loten over te laten aan de Staatsloterij en zelf op een vakkundige manier in te kopen en aan te besteden. Denk aan een rankingsmethode waarbij prestatiemetingen een belangrijke rol spelen. Laat zo de rechtvaardigheid zegenvieren!