'Geef gemeenten minder te zeggen over bedrijfshallen'

De snelle toename van grote bedrijfshallen en distributiecentra vraagt volgens het College van Rijksadviseurs om meer regie. Het moet ‘minder, compacter, geconcentreerder en multifunctioneler’ en de rol van gemeenten bij vestiging kan maar beter worden ingeperkt.

Dat concludeert het College van Rijksadviseurs (CRa) in zijn advies over (X)XL verdozing. Het gaat over de forse groei van grote bedrijfshallen, het zogenoemde XXL-vastgoed. Die hallen en distributiecentra zijn door stijgende online verkoop ‘booming business’. Dit XXL-vastgoed legt volgens het college een te groot beslag op de schaarse ruimte en hebben negatieve effecten op infrastructuur en stad. Zo neemt de druk op de mobiliteit toe en verdwijnen winkels uit binnensteden door de grote toename van online shoppen. Rijk en regio zouden veel strengere eisen moeten stellen en nadenken over wat wel en niet gefaciliteerd wordt.

Negatieve effecten

‘Vaak zijn gemeenten enthousiast over de komst of een uitbreiding van de logistieke bedrijvigheid vanwege de verwachte positieve effecten op de lokale werkgelegenheid. Er is echter veel minder oog voor het verlies van waarden waarvan ook altijd sprake is, zoals het negatieve effect op de recreatiemogelijkheden, afname van ruimte voor landbouw, verlies aan biodiversiteit, belevingswaarde, uitzicht, et cetera,’ schrijft het college.

Regie

Het CRa spreekt van ‘verdozing van het landschap’, en dat moet worden tegengegaan. Bijvoorbeeld met duidelijke keuzes die op provinciaal en nationaal niveau in de Omgevingsvisie worden vastgelegd. ‘Met behulp van financiële en ruimtelijke kaders en prikkels kan een rem op de groei worden gezet.’ De opbrengsten van een dergelijk beleid zouden gebruikt kunnen worden voor de herontwikkeling van verouderde bedrijventerreinen.

‘Er lijkt op dit moment onvoldoende coördinatie te zijn op regionaal niveau waardoor gemeenten onafhankelijk op zoek gaan naar snel geld en arbeidsplekken, door landbouw om te zetten naar bedrijventerrein en dus ruimte voor logistiek vastgoed. Deze tendens leidt tot versnippering en ongecoördineerde neveneffecten. Verschuiving van gemeentelijk beleid naar regionale, provinciale en nationale coördinatie zou hierin uitkomst kunnen bieden.’

Rollen Omgevingswet

Het rapport geeft toe dat kritiek op verdozing eenvoudig is. Daarom is ook onderzocht hoe op een zinvolle manier regie gevoerd kan worden. In de nieuwe Omgevingswet lijkt genoeg ruimte. In het rapport worden verschillende ruimtelijke strategieën besproken die een plek zouden moeten krijgen binnen de nieuwe wet. Uitgangspunt is ‘decentraal, tenzij’. Dit betekent dat gemeenten aan zet zijn, tenzij sprake is van een nationaal of provinciaal belang en het niet doelmatig en doeltreffend is dat gemeenten zich ermee bemoeien.

Volgens het advies is de vestiging van XXL-vastgoed niet een zaak van gemeenten alleen. Er moet dus voor 2021 worden bepaald welke rollen bij het Rijk, de provincies of de gemeenten worden belegd. ‘De strategieën tonen dat participatie van die drie partijen essentieel is. Indien alle verantwoordelijkheid bij de gemeenten komt te liggen zal een regionale regie zeer moeilijk worden,’ aldus het CRa.