Blockchain maakt het mogelijk fraude, corruptie, fouten en de kosten van papieren processen terug te dringen. Het heeft de potentie om de relatie tussen overheid en burgers te veranderen op het gebied van gegevensbeheer, dienstverlening, transparantie en vertrouwen. De gemeente Utrecht heeft de koe bij de horens gevat en werkt aan een ‘huishoudboekje’ om mensen in armoede te helpen. Pieter in ’t Hout, strategisch aanjager digitale innovatie bij de gemeente, legt uit waarom hierbij is gekozen voor blockchain.
‘Het huidige aanbod van de gemeente op het gebied van armoedebestrijding – denk aan schuldhulpverlening en budgetbeheer – is arbeidsintensief en duur. Door digitalisering wordt het proces simpeler en goedkoper en kunnen we aan meer mensen hulp bieden. We doen dit door iemands inkomsten op een aparte rekening te laten storten waar de inwoner zelf niet bij kan. Daarvan worden de vaste lasten betaald en keert de gemeente leefgeld uit; maandelijks krijgt de betrokkene een digitaal overzicht van de stand van zaken. Inwoners doen mee op vrijwillige basis.’
Zonder tussenkomst
Utrecht heeft gekozen voor blockchain omdat digitale transacties daarmee mogelijk zijn zonder tussenkomst van een derde partij, zoals een bank bij geldtransacties. Ook belangrijk is dat je van tevoren voorwaarden aan een transactie kunt verbinden. In plaats van geld kun je een soort waardebonnen uitkeren voor een specifiek doel. Nog een voordeel: facturen en controle achteraf zijn niet meer nodig.
Disruptief
In ’t Hout: ‘Natuurlijk, we hadden het huishoudboekje ook op een ‘gewone’, meer traditionele manier kunnen opzetten, maar blockchain heeft als voordeel dat het disruptief is. Je kunt een heel nieuw proces opzetten, los van bestaande structuren. Dat betekent dat je iets kunt maken dat heel precies is toegesneden op je behoeften. Door opnieuw te beginnen kun je tot betere samenwerking tussen partijen komen, je kunt meer steunen op een ‘gedeelde waarheid’ en door de structuur van blockchain is er minder controle nodig.’
Eeuwig bewaard
De burger hoeft hiervoor niet een soort whizzkid te worden, er is een app waarop hij de benodigde informatie te zien krijgt zonder dat hij merkt dat er sprake is van een blockchain. In ’t Hout: ‘We sluiten met elke deelnemende inwoner een ‘smart contract’ waarin hij zelf kan bepalen onder welke voorwaarden zijn gegevens aan andere instanties worden doorgegeven. Alle transactiegegevens worden geëncrypt. Nu is dat veilig, maar je moet er rekening mee houden dat transacties in de blockchain eeuwig bewaard blijven en later wellicht toch gehackt kunnen worden. We slaan daarom alle persoonsgegevens afzonderlijk op.’
Veel meer toepassingen
Het streven is om duizenden mensen met behulp van de nieuwe techniek te helpen. In ’t Hout denkt zelfs al verder: als het met het huishoudboekje naar wens loopt, kan de blockchain worden uitgebreid. ‘Denk aan het verrekenen van de kinderbijslag, of aan het direct doorgeven en doorberekenen van allerlei wijzigingen in iemands leven en de gevolgen daarvan: een andere baan, een verhuizing of een echtscheiding zijn met behulp van blockchain veel sneller te verwerken doordat alle veranderingen automatisch bij alle instanties bekend zijn – voor zover de inwoner daar in zijn smart contract toestemming voor heeft gegeven natuurlijk. Instanties hoeven minder gegevens rond te pompen en bovendien gebeurt het allemaal ‘real time’.’
Een middel, geen doel
In ’t Hout adviseert: ‘Doe ervaring op door gewoon te beginnen. Het is iteratief ontwikkelen, problemen oplossen als je ze tegenkomt. Doordat we het met kleine stapjes doen, komen we ook geen grote problemen tegen. En bedenk: blockchain is een middel, geen doel. Onze drijfveer is het oplossen van het armoedeprobleem.’
Andere partijen kunnen profiteren van de Utrechtse ervaringen, want de gemeente heeft gekozen voor open source software die gratis door andere gemeenten mag worden gebruikt.
Pieter in ’t Hout is een van de sprekers op het Gemeente.nu event Blockchain: de revolutie binnen de publieke dienstverlening, 29 maart in de Jaarbeurs Utrecht.
