Gemeenten kochten 60.000 hectare grond

Nederlandse gemeenten hebben 10.000 hectare grond in bezit waarvoor geen bestemming gevonden kan worden. Dat blijkt uit onderzoek van Royal HaskoningDHV en het Kadaster.

De overtollige grond vertegenwoordigt een aanschafwaarde van 1,1 miljard euro. Voor grote steden en steden met een sterke regionale functie geldt een uitzondering. Daar is juist sprake van een tekort aan grond. 

Gemeenten: te veel grond gekocht
De afgelopen twintig jaar hebben gemeenten 60.000 hectare grond gekocht, zo blijkt uit de analyse van eigendomsgegevens van het Kadaster. Dit is een gebied groter dan de Noordoostpolder. Daarvan is nu nog 35 procent gemeentelijk bezit en bestemd voor woningbouw en bedrijventerreinen. Tegelijk zit de woningmarkt op slot, is er een overschot aan bedrijventerreinen en groeit de leegstand op de kantorenmarkt. Dat de woningmarkt weer op gang zal komen lijkt een kwestie van tijd: het aantal huishoudens groeit immers nog tot 2025. Theo Ram, adviseur grondbeleid bij Royal HaskoningDHV: ‘Het is cruciaal of de vraag naar woningen zich verhoudt tot het regionale aanbod, en gemeenten hun grond nog kunnen verkopen.’

Randstad: tekort van 2400 hectare
Uit een nadere analyse van Royal HaskoningDHV blijkt dat er ruim 10.000 hectare grond in bezit is van gemeenten waar geen eigen ruimtebehoefte tegenover lijkt te staan. Er zijn grote verschillen tussen de regio’s. Zo’n 40 procent van de toekomstige ruimtevraag doet zich voor in de Randstad, met name in het noordelijk deel, terwijl 80 procent van de gemeentelijke grondvoorraden zich juist buiten de Randstad bevinden. De regio’s met de grootste overschotten zijn Noord-Overijssel, Noord-Friesland en Groningen, waar regionaal meer dan 800 ha grond is aangekocht dan daar benodigd is. Ram: ’De komende vijftien jaar is er in de Randstad nog een flinke behoefte aan ruimte, voornamelijk voor woningen. De Randstedelijke regio’s komen nog zo’n 2.400 hectare grond tekort om aan de toekomstige vraag te voldoen. Vooral de provincie Utrecht heeft met een tekort van circa 1.000 ha nog veel ruimte nodig voor toekomstige ontwikkelingen.’

Regionale samenwerking: besparing van € 360 miljoen
De grondvoorraad vertegenwoordigt een aanzienlijke waarde op de gemeentelijke balans. Samenwerking op regionaal niveau kan het overschot aan grondbezit van gemeenten terugbrengen. Ram: ‘Eindhoven heeft bijvoorbeeld een tekort aan grondposities, en Best en Nuenen hebben overschotten. Door de handen ineen te slaan kunnen de gemeenten hun verliezen beperken.’ Door regionale samenwerking kan het totale overschot teruggebracht worden tot 7.700 hectare. Dat komt neer op een besparing van 33 procent op de grondbalans en vertegenwoordigt zo’n € 360 miljoen.

Woningmarkt

Naast het aangaan van samenwerkingen doen gemeenten, provincies en het Rijk er goed aan een duidelijk beeld te krijgen van de grondproblematiek. Ram: ‘Met de slechte vooruitzichten op de woningmarkt is het evident dat ingrijpen noodzakelijk is. We zien dat meerdere gemeenten al maatregelen hebben genomen, bijvoorbeeld door het treffen van voorzieningen en door afboekingen op gemeentelijke grondbalansen. Een volledig overzicht ontbreekt nog, maar het lijkt er niet op dat dit overal in voldoende mate heeft plaatsgevonden.’