Opinie Inspirerende vernieuwing voor jeugdzorg

Er is gelukkig een vernieuwingsbeweging in de zorg aan de gang die hoopgevend is en waar de jeugdzorg veel van kan leren.

– blog – Jan Smit

In het vorige blog – ‘Bureaucratische verantwoording onder vuur’ – werd de kritiek op het oude bureaucratische verantwoorden in zeven punten beschreven. Maar er werd ook geconstateerd dat er een verschuiving zichtbaar is dat nieuwe verantwoordingspraktijken meer opkomen.

In dit blog drie inspirerende praktijkvoorbeelden:

• 1. De JP van den Bent stichting

De JP van den Bent stichting die mensen met een lichte, ernstige of meervoudige (verstandelijke) beperking ondersteunt scoort al jarenlang zeer hoog op medewerkerstevredenheid en cliënttevredenheid. Bestuurder Ruud Klarenbeek is al twintig jaar bezig de zorg de volledig te organiseren vanuit de bedoeling, vanuit de leefwereld. Zijn standpunt is dat controlesystemen zich maar moet aanpassen aan de praktijk, en niet andersom. Controlesystemen beperken naar zijn mening verantwoordelijkheidsgevoel en leiden de aandacht af van waar het echt om gaat: de cliënten. Daarom vindt hij dat controlerende instanties zich moeten aansluiten bij hoe de JP van den Bent stichting kwaliteit levert en zorgvuldig met middelen omgaat, in plaats van dat de organisatie zich moeten aansluiten bij de systeemwereld. Dat heeft geleid tot een unieke positie in Nederland.

De accountants van de stichting gaan uit van het principe ‘als de cliënt tevreden is en de medewerkers tevreden zijn, dan mag je ervan uitgaan dat de geleverde zorg rechtmatig is’. De accountants werken bij deze nieuwe vorm van verantwoording met name met signalen uit de leefwereld en wonen bijvoorbeeld zorgplanbesprekingen bij. Daarnaast controleren ze of de middelen ingezet worden voor de bedoeling van de organisatie. Een prachtig voorbeeld van Nieuw Verantwoorden!

• 2. CoP Koplopers in Toezicht: van controle naar dialoog

Raden van toezicht die op zoek zijn naar nieuwe vormen van toezicht hebben zich met elkaar verbonden in de Community of Practice Koplopers in Toezicht die door de NVTZ (Nederlandse Vereniging van Toezichthouder in de Zorg) en Broosz wordt gefaciliteerd. Het door de participanten geformuleerde ambitiestatement is helder en duidelijk; ‘Van controle naar dialoog’. Met de vernieuwing van het toezicht wil men nauw aansluiten bij de humanisering van het organiseren van de zorg. En men ziet voor zichzelf een rol in de zoektocht naar daarbij passende vormen van organiseren, verantwoorden en toezicht houden. Men wil ‘onthecht toezicht naar toezicht op humanisering van zorg’ en ‘van toezicht als onafhankelijk naar toezicht als ontmoeting’.

• 3 Transformatiedialogen van de werkgemeenschap voor de jeugd: leren, veranderen én verantwoorden

In de zorg voor de jeugd wordt er geëxperimenteerd met Transformatiedialogen. Leer- en verantwoordingsplatforms waarin werkgemeenschappen voor de jeugd (alle direct bij de zorg betrokken professionals) onder de verantwoordelijkheid van de verantwoordelijke wethouders en ambtenaren reflecteren over vragen rondom de kwaliteit en transformatie van de zorg.

Binnen de Transformatiedialogen vindt reflectie plaats op de bestaande en gezamenlijke praktijk. De leden van de werkgemeenschap worden daarbij in het licht van de collectieve ambitie van de wijk of de gemeente aangesproken op hun vakmanschap en eigenaarschap (Nieuw Organiseren) voor hun eigen individuele bijdrage en hun bijdrage aan het geheel.

Zo ontwikkelt al werkend en lerend ieders vak (normatieve professionalisering), de zorg voor de jeugd binnen de wijk of de gemeente en de werkgemeenschap als geheel. En zo wordt de werkgemeenschap een motor voor het transformatieproces en krijgen wethouders een rijker inzicht in de praktijk van de werkgemeenschap en in de dilemma’s en kernthema’s die daar spelen en die om daadkrachtige politieke actie vragen.

Pak je rol

De conclusie uit het vorige blog blijft essentieel: Wethouders en bestuurders zijn aan zet. Het is tijd voor bestuurders, managers, controllers en toezichthouders om zich te laten inspireren door bovenstaande voorbeelden en zich te bezinnen op nieuwe uitgangspunten en praktijken van verantwoording.

Over de auteur: Jan Smit is organisatieadviseur, moderator en facilitator van  leerprocessen rondom Nieuw Organiseren, Nieuw Verantwoorden en oprichter van Broosz