‘Een doorbraak voor gemeenten,’ aldus emeritus hoogleraar staatsrecht Douwe Jan Elzinga. CDA en ChristenUnie bedongen in de Tweede Kamer dat de positie van gemeenten meer op de voorgrond moet komen in politiek Den Haag. Een ruime Kamermeerderheid nam deze week hun motie aan.
De motie stelt ‘dat de positie van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties als stelselverantwoordelijke voor het decentrale bestuur versterkt dient te worden’. Zo moet deze minister ‘elk wetsvoorstel dat decentrale overheden raakt’ in het vervolg ook ondertekenen, naast betrokken vakministers. Bij ‘budgetoverdrachten’ komt zelfs een derde ondertekenaar kijken, de minister van Financiën.
Gemeenten overruled
Zo beperkt de Kamer de macht van andere bewindslieden ten gunste van de BZK-minister. Dit raakt onder meer de portefeuilles Volksgezondheid en Sociale Zaken. Deze vakdepartementen bemoeien zich sinds de decentralisaties op hun terrein regelmatig via wet- en regelgeving met de uitvoering. Dit tot grote ergernis van gemeenten, die al vóór corona overruled werden door Volksgezondheidsminister De Jonge (CDA) over het Wmo-abonnement. Een andere bekende aanvaring hadden gemeenten met Van Ark (VVD) over het verplicht aanbieden van schuldhulp aan inwoners.
De Kamer steunde deze voorstellen, de toenmalige coalitiefracties in elk geval. CDA en ChristenUnie lijken nu min of meer terug te keren van die ramkoers. Dat zit hem naast de concrete voorstellen ook in een scherpe veroordeling van het (demissionaire) kabinet via de motie. De regering houdt zich op dit moment ‘onvoldoende’ aan de wet, zo staat er. Het Rijk zou zowel de Gemeentewet als de Financiële-verhoudingswet niet in acht nemen.
Spelregels geschonden
Daarbij wordt verwezen naar wetsartikelen die de onderlinge spelregels tussen overheden bevatten. Zo moet het Rijk volgens de letter ‘aangeven hoe decentrale overheden financiële gevolgen moeten dekken die voortvloeien uit beleidsvoornemens’. En als ministers zogenaamde medebewindstaken opleggen, dan moeten zij daarbij de financiële gevolgen opvangen. De Kamer ‘verzoekt de regering om nadere regels te stellen ten behoeve van naleving van de twee wetten, zodat het ook voor de Kamer aantoonbaar en controleerbaar is dat deze wetten worden nageleefd’.
De motie werd zowel binnen als buiten de Kamer goed ontvangen. Alleen de fracties van VVD en PVV (samen 51 zetels) stemden tegen, nadat minister van Financiën Hoekstra had gevraagd de oproep ‘aan te houden’ tot het nieuwe kabinet. De gezaghebbende staatsrechtdeskundige Elzinga (Rijksuniversiteit Groningen) noemt het in een bijdrage op LinkedIn ‘goed nieuws’ dat de Kamer haar eigen conclusies trok.
Nieuwe taken en indelingen
Ook wetgevingsadviseur Frank van Putten van de Raad van State juicht de stap van de Kamer toe op LinkedIn. Hij spreekt van een ‘heldere motie’ voor financiële waarborgen bij ‘wetsvoorstellen die gemeenten raken ten aanzien van nieuwe taken en regionale indelingen’.
Geef een reactie