Een van de vormen van samenwerking binnen de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) is de centrumregeling. Daarbinnen is de ‘centrumgemeente’ uitvoerder, maar deelnemende gemeenten blijven elk afzonderlijk juridisch verantwoordelijk. Dat is nog niet overal doorgedrongen, blijkt uit de rechtspraak.
Een ‘centrumgemeente’ wordt binnen dit type regeling aangewezen om taken en bevoegdheden uit te oefenen voor de ‘gastgemeenten’. Dat verloopt altijd via vormen van mandaat en machtiging, in tegenstelling tot volmacht. Dit is een belangrijk kenmerk, met vergaande gevolgen voor de verantwoordelijkheidsverdeling. Wezenskenmerk van mandaat en ander vormen van machtiging is, zoals beschreven in de wet, dat dit namens de mandaatgever gebeurt.
Gastgemeente blijft verantwoordelijk
Met andere woorden, binnen het mandaat genomen besluiten worden toegerekend aan de mandaatgever: de gastgemeente. Die blijft juridisch gezien dus verantwoordelijk voor de genomen besluiten. Om die verantwoordelijkheid waar te maken kan zij algemene instructies (zoals beleidsregels) geven, maar ook instructies per geval. En de gastgemeente kan de gemandateerde bevoegdheid altijd óók zelf uitoefenen. Hierop geldt alleen een uitzondering voor belastingambtenaren, maar die laat ik verder buiten beschouwing hier.
In de praktijk blijkt dat deze gevolgen van mandaat niet altijd direct duidelijk zijn. Aan de centrumgemeente wordt immers een opdracht gegeven de betreffende taak uit te voeren. Is dat daarmee dan niet een verantwoordelijkheid van die centrumgemeente? Dat zou toch logisch zijn? Zo dacht de gemeente Vlagtwedde dat zij niet langer verantwoordelijk was voor de taakuitoefening voor delen van de Wmo, omdat via de Centrumregeling Beschermd Wonen en Opvang Groningen deze taken waren opgedragen aan centrumgemeente Groningen.
Vlagtwedde de mist in
Vlagtwedde stelde zelfs niet langer bevoegd te zijn voor de taken die aan Groningen waren opgedragen. De rechtbank Noord-Nederland maakte, zoals te verwachten viel, korte metten met die redenering. De gemeente Groningen voerde dan wel Wmo-taken uit op grond van de centrumregeling, maar deed dit námens de gemeente Vlagtwedde. De besluiten van Groningen in dit kader moeten volgens de rechtbank toegerekend worden aan Vlagtwedde. Vlagtwedde is verantwoordelijk. Een duidelijk voorbeeld van hoe een centrumregeling werkt.
De verantwoordelijkheid gaat zelfs verder. Op grond van de Gemeenschappelijke regeling Sociale Zaken Albrandswaard en Ridderkerk voerde de centrumgemeente Ridderkerk enkele taken in het kader van het sociaal domein uit voor gastgemeente Albrandswaard. Volgens de Afdeling bestuursrechtspraak bleef het college van Albrandswaard verantwoordelijk voor de taakuitoefening door ambtenaren van Ridderkerk. Stukken die deze ambtenaren opstelden waren dan ook bestemd voor het college van Albrandswaard en berusten zodoende ook onder dat college. Ondanks dat ze zich feitelijk dus in Ridderkerk bevonden!
Wob-verzoeken
Het is zodoende de gastgemeente die verantwoordelijk is voor de behandeling en beslissing van Wob-verzoeken, al kan óók die bevoegdheid natuurlijk gemandateerd worden. Maar let op, het moet dan wel gaan om Wob-verzoeken over de uitoefening van de gemandateerde taken.
