Politiek Den Haag beheerst veel kunstjes, maar die van het loslaten blijft lastig. Het Wmo-abonnement, opgedrongen aan gemeenten, biedt een weinig subtiel voorbeeld. Bulldozers maken al gauw meer kapot dan de bestuurder lief is.
De Tweede Kamer stemde onlangs unaniem vóór invoering van het Wmo-abonnement. Opmerkelijk, gelet op de eerdere kritiek van vooral oppositiepartijen. NRC Handelsblad publiceerde een onthullende reconstructie die laat zien hoe het zover kwam.
SP-motie herschreven
Kamerleden lieten zich bespelen door minister De Jonge, die daar een bijzonder talent voor moet bezitten. Dat ging zelfs zo ver dat SP’er Maarten Hijink zijn pen uit handen gaf om een motie te laten herschrijven. De harde eis dat gemeenten zouden worden gecompenseerd voor financiële tegenvallers, draaide daardoor uit op een lege huls.
Niet alle partijen voelden zich helemaal senang hierbij, toch tekenden ze bij het kruisje. Met politiek opportunisme en angst als raadgevers. Kamerleden vreesden dat een tegenstem aan de kiezers niet uit te leggen zou zijn. De politieke belofte van het Wmo-abonnement is immers betaalbare zorg en ondersteuning ‘voor met name de middeninkomens’.
Geen strik maar een strop
Er is geen glazen bol voor nodig om te zien dat het waarschijnlijk anders zal lopen. Feit is dat er veel verontrustende signalen zijn. Niet de Haagse politici zelf, maar gemeenten hebben de eer het ‘cadeautje’ uit te reiken aan de honderdduizenden mensen die gebruikmaken van maatschappelijke ondersteuning – van rolstoel tot trapliften, hulp in de huishouding en maaltijddiensten.
Als gemeenten zouden geloven dat het abonnement iets moois was, dan deden ze er wel een strik omheen. Maar ze vrezen een strop. Een abonnement van 19 euro per maand heeft een ‘aanzuigende werking’, dat is onbetwist. Het creëert extra vraag doordat mensen er logischerwijs uit proberen te halen wat erin zit. De gemeente blijft net als nu alleen gehouden de voorzieningen te leveren waarop iemand recht heeft. Maar de ‘remmende werking’ van de eigen bijdrage is er vanaf.
Machtige rit
Dit lijkt natuurlijk heel prettig als je bent aangewezen op deze voorzieningen. Dus werd de bulldozer uit de parkeergarage van VWS gereden, en De Jonge sprong er met een grote grijns op. Het werd een machtige rit, met zijn politieke vrienden aan boord. Alles wat op hun weg kwam werd opzij geschoven: een beetje onbehouwen, maar voor het goede doel, dus oké.
Maar stel nu even dat die grote meerderheid van de gemeenten en de Raad van State straks gelijk blijken te hebben. Zij zeggen trouwens ook dat ze aan de mensen denken, maar dat die juist de klos zijn, doordat de zaak onbetaalbaar wordt. Wat zullen die opzij geschoven gemeenten dan verklaren als ze weer eens ‘nee’ moeten verkopen omdat het geld op is, capaciteit tekortschiet of de ict is vastgelopen? Er zal naar Den Haag gewezen worden, en terecht natuurlijk.
Nogal een zooitje
In dat hypothetische en speculatieve geval ziet het er niet best uit voor De Jonge en consorten. Dan blijft er namelijk nul steun over voor het beleid. En dan komt onvermijdelijk de vraag op tafel: wat dácht de minister die dit erdoor drukte tegen alle waarschuwingen in? En de Tweede Kamer die zich liet ringeloren? En de Eerste Kamer die het geen debat waard vond? Het is alleen zo jammer dat het kennelijk eerst mis moet gaan, want dit had nooit zo doorgevoerd mogen worden.
Ja, er zijn problemen met de decentralisaties en het is begrijpelijk dat de handen van bewindslieden soms jeuken om in te grijpen. Daarbij zijn de spelregels ook nog eens informeel en hebben de regering en het parlement natuurlijk altijd het laatste woord. Maar een brute ingreep als deze druist tegen de hele gedachte van de decentralisaties in. Het is alsof De Jonge na zijn dollemansrit ook nog een ziekenhuis binnenloopt, de chirurg opzij duwt, en zelf begint te snijden: een bloody mess.
